2025-yilda turli sohalarda yangi ishdan bo’shatish to’lqini kuzatilmoqda. Bu mehnat bozorining pandemiya davridagi inqirozdan beri eng notinch davrga kirishi mumkinligini ko’rsatmoqda. Bu holat AQShning kriptovalyutaga ta’sir qiluvchi makroiqtisodiy ko’rsatkichlar ro’yxatiga qo’shilmoqda.
Ishdan bo’shatishlar endi faqat texnologiya gigantlari yoki hukumat idoralariga xos emas. Haqiqiy iqtisodiyotda ham xavfli belgilar paydo bo’lmoqda. Aksiyalar bozori ham o’z o’rnida turib qolgan, kripto investorlar esa foiz stavkalarining pasayishiga umid qilmoqda.
Kripto bozor mehnat bozoriga e’tibor qaratmoqda, 2025-yilda ishdan bo’shatishlar 80% ga oshadi—Inflatsiya endi asosiy tahdid emasmi?
Ish bilan ta’minlash va ish o’rinlari haqidagi ma’lumotlar asta-sekinlik bilan AQShning kriptovalyutaga ta’sir qiluvchi iqtisodiy ko’rsatkichlari orasida muhim o’rin egallamoqda.
2022–2023-yillarda bozorlarni larzaga solgan ishdan bo’shatish to’lqini 2025-yilda yana qaytmoqda. Xabarlarga ko’ra, AQShda joylashgan kompaniyalar 2025-yilning dastlabki besh oyida so’nggi to’rt yil ichidagi eng ko’p ishdan bo’shatishlarni e’lon qilishdi.
«Tariflar, moliyalashtirishning qisqarishi, iste’molchilar xarajatlari va umumiy iqtisodiy pessimizm kompaniyalarning ishchi kuchiga kuchli bosim o’tkazmoqda. Kompaniyalar kamroq xarajat qilmoqda, ishga olishni sekinlashtirmoqda va ishdan bo’shatish xabarnomalarini yubormoqda», — deb yozdi «Forex Analytix» kompaniyasi, «Challenger, Gray & Christmas» kompaniyasining katta vitse-prezidenti Endryu Challengerga tayanib.
Ma’lumotlar AQSh mehnat bozoridagi yomonlashuvni ham ko’rsatmoqda. «Challenger, Gray & Christmas» kompaniyasiga ko’ra, 2025-yil may oyidagi ishdan bo’shatishlar o’tgan yilning shu oyiga nisbatan 47% ga oshgan. Yil boshidan buyon (YTD) ishdan bo’shatishlar 2024-yilga nisbatan 80% ga oshgan.
«Ishdan bo’shatishlar hukumatdan tashqari boshqa sohalarga ham tarqalmoqda, byudjet qisqarishi va Dogecoin inqirozidan boshqa sabablarga ko’ra», — deb qayd etdi «Challenger, Gray & Christmas» kompaniyasi.
Endryu Challenger, kompaniyaning katta vitse-prezidenti, vaziyatni ochiqchasiga baholadi. U Trampning tariflari, moliyalashtirishning qisqarishi, iste’molchilar xarajatlari va umumiy iqtisodiy pessimizm kompaniyalarning ishchi kuchiga kuchli bosim o’tkazayotganini ta’kidladi.
Payshanba kuni e’lon qilingan ma’lumotlar bu tendentsiyani tasdiqladi. AQShda dastlabki ishsizlik da’volari 8,000 ga oshib, 31-mayda 247,000 ga yetdi.
Bu AQShda ishsizlik nafaqasi uchun arizalar kutilmaganda oshganini anglatadi. Bu orada, «Bloomberg» ta’kidladiki, AQSh savdo defitsiti aprel oyida rekord darajada toraygan, importning eng katta pasayishi tufayli.
Bu 2024-yil oktabr oyining boshidan beri eng yuqori daraja bo’lib, bozor kutgan 236,000 dan ancha yuqori. Bu mehnat bozorining yumshashini ko’rsatadi, bu esa iqtisodiy faollik yoki ishonchning pasayishini anglatishi mumkin.
Shu bilan birga, «Kobeissi Letter» chuqurroq oqimni ko’rsatdi. U 3 oylik o’rtacha ish o’rinlari soni 2021-yildan beri eng past darajaga, ya’ni 7,36 millionga tushganini qayd etdi.
Bu 2018-yilning to’rtinchi choragidagi pandemiyadan oldingi cho’qqidan ham past. Ish o’rinlari va ishsizlar o’rtasidagi nisbat 1,03 ga tushib, 2021-yil aprelidan beri ikkinchi eng past darajaga yetdi.
«AQShda ish o’rinlari soni pasayishda davom etmoqda… Mehnat bozori aniq zaiflashmoqda», — deb yozdi «Kobeissi Letter».
Biroq, may oyidagi ish o’rinlari hisobotida AQSh iqtisodiyoti may oyida 139,000 ish o’rni qo’shganini ko’rsatdi. Bu kutilgan 126,000 dan ko’proq.
«AQSh mehnat bozori aprel va may oylarida global aksiyalar va obligatsiyalar bozorlarini larzaga solgan tarif noaniqligini yengib o’tdi.
Federal hukumat bir nechta ish o’rinlarini qisqartirishda davom etayotgan bo’lsa-da, kengroq iqtisodiyot bu farqni to’ldirdi. AQSh may oyida kutilganidan biroz ko’proq ish o’rinlari qo’shdi. Maoshlar o’sishi ham kutilganidan yuqori bo’ldi — bu iqtisodiyotning yaxshi holatda ekanligini ko’rsatadi», — dedi «Wealth Club» investitsiya menejeri Nikolas Hayett «BeInCrypto»ga.
Bu natija Tramp ma’muriyatining tarif siyosati moliyaviy bozorlar o’rniga amerikaliklarni ustun qo’yishga mo’ljallangan degan narrativini qo’llab-quvvatlaydi. Biroq, Hayettning qo’shimcha qilishicha, Oq uy nuqtai nazaridan iqtisodiy kuch va o’sayotgan maoshlar ikki qirrali qilichdir. Ular Federal zaxira tomonidan foiz stavkalarining pasayish ehtimolini kamaytiradi.
AI inqilobi, talabning qisqarishi va venchur kapitalning chekinishi mehnat bozoridagi stressni kuchaytiradi
Bu ishdan bo’shatish to’lqinining sabablari ko’proq tuzilmaviy, tsiklik emas. Makro sharhlovchi Zakari T. Bravo fikriga ko’ra, ish o’rinlarining yo’qolishi sun’iy intellekt tomonidan boshqarilishi mumkin.
«Biz hozir boshlang’ich bosqichdamiz; kompaniyalar buni sun’iy intellekt bilan bog’liq deb atamayapti (bu siyosiy jihatdan qabul qilinmaydi); muammo shundaki, kompaniyalar qisqarishmoqda va ba’zi rollar endi butunlay eskirgan», – dedi Bravo o’z fikrini bildirdi.
U ish o’rinlarining yo’qolishining to’rt to’lqinini ta’kidladi: texnologiya va hukumat qisqartirishlari, sun’iy intellekt sababli ish o’rinlarining yo’qolishi, kompaniyalar iste’molning pasayishi bilan bog’liq ravishda qo’shimcha qisqartirishlar qilishi va robotlar bilan bog’liq ish o’rinlarining yo’qolishi.
Shunga asoslanib, sharhlovchi hukumat iqtisodiy ta’sirni yumshatish uchun pul bosib chiqarishini taxmin qilmoqda.
«Taxmin: hukumat bizni qutqarish uchun pul bosadi. Jamoat ishlari loyihalarini kuting, ularni moliyalashtirish uchun qarzning oshishi (zaif dollar, qimmat kredit), va (yorqin tomoni) ba’zi yaxshiroq infratuzilma», – deb qo’shimcha qildi Bravo.
«BeInCrypto» axborot agentligi xabar berishicha, kripto sohasidagi kompaniyalar ham qiyinchiliklarni his qilmoqda. «Ethereum Foundation» (blokcheyn tashkiloti) asosiy jamoani qayta tashkil etish doirasida xodimlarni qisqartirmoqda. Bu hatto muhim blokcheyn tashkilotlarida ham ichki xarajatlarni qayta tuzishni anglatishi mumkin.
Ayni paytda, venchur kapitalistlar (sarmoyadorlar) maydoni o’zgarishlarni boshdan kechirmoqda, portfel menejeri Greg Isenberg kengroq oqibatlarni ta’kidlamoqda.
«Qisqartirishlar to’lqin-to’lqin keladi, bir vaqtning o’zida emas. Ikkinchi chorakda birinchi to’lqin (10-15%), keyin to’rtinchi chorakda yana (15-25%) kompaniyalar birinchi qisqartirish yetarli emasligini anglaganida… Venchur kapitalistlar jim bo’ladi. Bozorlar tushganda LPlar majburiyatlarni qaytarib olishadi, kapital chaqiruvlar sekinlashadi… Korporativ xarajatlar sovuq/qotib qoladi», – deb ogohlantirdi u o’z fikrini bildirdi.
Isenberg iste’molchi startaplari uchun «ikki tomonlama zarba»ni ko’rsatdi: retsessiyadan qo’rqayotgan mijozlar kamroq xarajat qilishadi va tariflar sotilgan tovarlarning narxini oshiradi. To’g’ridan-to’g’ri iste’molchiga (DTC) yoki elektron tijorat kompaniyalari kam foyda bilan eng ko’p zarar ko’radi.
«Yutqazuvchilar… yuqori xarajatli DTC brendlari… o’sishni birlik iqtisodiyotidan ustun qo’ygan kech bosqichdagi startaplar… Yutuvchilar… foydali kompaniyalar, past xarajatli yakka asoschilar, narx belgilash kuchiga ega startaplar va haqiqiy biznes muammolarini hal qiluvchi sun’iy intellekt kompaniyalari», – deb tushuntirdi Isenberg.
Qisqartirishlar ko’payib, ish o’rinlari kamayib, investorlarning xavfga moyilligi pasayib borayotgan bir paytda, 2025 yilning ikkinchi yarmi inflyatsiya va foiz stavkalaridan tashqari bandlikka bog’liq bo’lishi mumkin. Bu narrativ o’zgarishi kripto, kapital va iste’molchi talabiga chuqur ta’sir ko’rsatadi.
Bitkoin hozirda $103,720 ga savdo qilinmoqda, so’nggi 24 soat ichida deyarli 1% ga pasaydi.
Diskleymer
Trust Project qoidalariga ko‘ra, BeInCrypto faqat xolis va haqqoniy ma’lumotlarni taqdim etishga intiladi. Ushbu yangilik maqolasining maqsadi voqeani aniq va o‘z vaqtida yoritishdir. Shunga qaramay, BeInCrypto o‘quvchilarga ushbu kontent asosida moliyaviy qaror qabul qilishdan oldin ma’lumotni mustaqil ravishda tekshirishni va mutaxassis bilan maslahatlashishni tavsiya qiladi. Shuningdek, Shartlar va qoidalar, Maxfiylik siyosati va Diskleymerlar yangilandi.
