Bitkoin’ning (Bitkoin) harakati to‘rtinchi chorakda keskin o‘zgardi. Dastlab, tahlilchilar uning yangi tarixiy maksimum darajalarini yangilashini kutgan edilar, biroq hozir ko‘plab investorlar Bitkoin avvalgi cho‘qqisiga ham qayta oladimi, deb shubhalanmoqda. Natijada prognozlar pasaytirilib, Bitkoinning natijalari zaiflashmoqda.
Bu pasayishga qaramay, umumiy iqtisodiy sharoit ijobiyligicha qoldi. Hozirda talab susaymoqda, bozor kuchli emas, ishonch esa pasayib bormoqda. Nima o‘zgardi? «BeInCrypto» ommaviy axborot vositasi muqobil investitsiya platformasi «Solv Protocol» kompaniyasi hammuassisi Rayan Chjou bilan suhbatlashib, investorlar xatti-harakatlaridagi o‘zgarishlarni hamda Bitkoin 2026-yilda muvaffaqiyat qozonishi uchun nima zarurligini muhokama qildi.
Bitkoin 2025-yilda yirik moliyaviy tashkilotlarning talabini qanday jalb qilgan va yana qanday yoʻqotgan?
Tarixan, to‘rtinchi chorak Bitkoinga eng ko‘p foyda olib kelgan, o‘rtacha 77,26% daromad qayd etilgan. 2025-yil uchun kutilayotgan natijalar ham juda yuqori edi, chunki institutsional ishtirokchilar ko‘payib, ommaviy kompaniyalar tobora ko‘proq Bitkoin zaxirasini oshira boshlagan edi.
Biroq, vaziyat butunlay o‘zgarib ketdi. Bitkoin bu chorakda 20,69%ga tushib ketdi va tarixiy jihatdan eng kuchli bo‘lgan paytida ham o‘sish ko‘rsata olmadi.
Chjouning fikriga ko‘ra, 2025-yil boshida institutsional investorlar bozorda faol ishtirok eta boshlashgan.
«Spot ETF’lar, ETP’lar va yangi siyosatlar bozorda kuchli talabni yuzaga keltirdi, institutsiyalar Bitkoindan asosiy zaxirasini shakllantirib, mexanik pul oqimini kuchaytirgan edi», dedi Rayan Chjou.
Biroq, 2025-yilning oxiriga kelib, vaziyat o‘zgardi. Chjou aytishicha, asosiy investorlar allaqachon o‘z pozitsiyalarini to‘liq yig‘ib olgan va endi Bitkoin o‘sib borayotgan real daromadlar bilan bevosita raqobatlashishga majbur.
Bitkoin yangi maksimal ko‘rsatkichlarni o‘rnata olmay qolgach, yetakchi investitsiya boshqaruvchilari aktiv daromad bermasa, T-bonolar, korporativ kreditlar yoki Sunʼiy intellekt asosidagi aksiyalar sarmoya uchun foyda taklif qilsa, Bitkoinni saqlash maqsadga muvofiqligini so‘roq ostiga qo‘ya boshladi.
«Fikrimcha, bozor yillar davomida ko‘zga tashlanib turgan haqiqatni nihoyat tan oldi: passiv saqlash o‘z imkoniyatlarining eng yuqori cho‘qqisiga yetdi. Oddiy investorlar Bitkoinlarni sotmoqda, korporatsiyalar yig‘ishni to‘xtatgan, institutsiyalar orqaga chekinmoqda. Bu safar bu ishonchsizlikdan emas, balki bugungi yuqori foizli sharoitda bozor tizimi Bitkoinga ommaviy mablag‘ ajratishni oqlamayapti», deya ta’kidladi Rayan Chjou.
Bundan tashqari, Rayan Chjou Bitkoin bozorining tuzilmasi ham o‘zgarganini aytib o‘tdi. ETF va yarimlashishdan keyin Bitkoin haddan tashqari ko‘plab investorlar tanlagan makroaktivga aylandi. U aktiv endilikda qadri qayta baholashdan ziyod, professional treyderlar hukmronlik qiladigan bozorga aylanganini bildirgan.
Birinchi bosqichda «ETF va yarimlashish orqali narx oshadi» degan oddiy tamoyil o‘zini oqlamadi. Endi esa keyingi bosqich — Bitkoin real foyda va xavfga mos daromad taklif qilishi hisobiga ommaviy qabul qilinadi. U BeInCrypto’ga shunday dedi:
«2025-yilning birinchi yarmi — imkoniyat davri bo‘ldi, hamma o‘zining asosiy Bitkoin portfelini to‘ldirishga shoshildi. Ikkinchi yarmi esa — so‘z navbati imkoniyat narxiga o‘tgan, ya’ni endi Bitkoin portfeldagi o‘rnini daromad keltiruvchi boshqa aktivlarga nisbatan oqlashi kerak», dedi Chjou.
Bitkoin ko‘pincha raqamli oltin deb ataladi va inflyatsiyadan himoya sifatida targ‘ib qilinib keldi. Chjou ta’kidlashicha, Bitkoin hali ham saqlovchi qiymat vazifasini bajaradi. Biroq, hozirgi kunda institutsional sarmoyadorlar uchun bu yondashuv yetarli emas.
Mutaxassis 2026-yilda institutsiyalar ishonchini yana qayta qozonish uchun bitkoinning asosiy omilini ochiqladi
Chjou 2026-yilda makroiqtisodiy o‘zgarishlar ko‘lami juda katta bo‘lishini, hozirgi bozor esa buni yetarlicha hisobga olmasligini ta’kidladi. Agar Bitkoin ishlab chiqarishda foyda beruvchi aktivga aylana olmasa, u yana siklik va likvidlikka bog‘liq aktiv bo‘lib qoladi.
Shunday holatda, institutsiyalar Bitkoinga uzoq muddatli sarmoya sifatida emas, faqat qisqa muddat uchun foydalaniladigan aktiv sifatida qarashda davom etadi.
«Bitkoin endi faqat narrativ bilan g‘alaba qozona olmaydi. U daromad keltirishi kerak, aks holda doimo arzonlashgan bozor aktiviga aylanadi. Hozir kuzatilayotgan tebranishlar — bozordan Bitkoinning o‘sishini talab qilayotgan ishoradir», dedi Chjou.
Xo‘sh, qanday xavfsiz va tartibga solingan daromad keltiruvchi mahsulotlar 2026-yilda yirik investorlarni bozorga qaytara oladi? Chjou ta’kidlashicha, muvaffaqiyat kaliti — rasmiy tartibga solingan, aniq huquqiy asos va audit qilinadigan zaxiralarga ega Bitkoin asosidagi sarmoya usullari hisoblanadi.
U uchta asosiy yo‘nalishni ajratib ko‘rsatdi:
- Bitkoin bilan ta’minlangan daromadli jamg‘arma fondlari: Bitkoin ishonchli saqlashda bo‘ladi va blokcheyn asosida T-bonolar yoki repo operatsiyalariga yo‘naltiriladi, natijada qo‘shimcha 2-4 foiz daromad olish mumkin bo‘ladi.
- Ortiqcha ta’minotga ega Bitkoin kredit va repo: Regulyatsiya qilingan tuzilmalar Bitkoinni yuqori darajadagi qarz oluvchilarga kreditga beradi. Blokcheyn orqali monitoring, ehtiyotkor LTV ko‘rsatkichlari va mustahkam tuzilma bunga yordam beradi.
- Aniq natijaviy opsion strategiyalari: Qoplangan kolllar kabi strategiyalar tanish va huquqiy asoslangan fondlarda amalga oshiriladi (masalan, UCITS yoki 40-Act kabi tuzilmalar).
Barcha variantlarda bir qator qat’iy talablar mavjud: tartibga solingan boshqaruvchilar, alohida hisoblar, aktivlar zaxirasi mavjudligini tasdiqlovchi guvohnomalar va institutsional saqlash tizimi bilan to‘liq moslik.
«Institutsional investorlarni qaytarib olib keladigan mahsulotlar g‘ayrioddiy emas. Ular ko‘proq Bitkoin bilan ta’minlangan naqd-plus fondlar, repo bozorlar va aniq natijali strategiyalar ko‘rinishida bo‘ladi; hammasi oddiy va tanish shaklda, xavf nazorati yaxshi, biroq parda ortida Bitkoin ishlaydi», — deya izoh berdi Vinston Chou.
Vinston Chou (Chou) shuningdek, institutsiyalar uchun yillik 20% lik DeFi (Markazlashmagan moliya) daromadi zarur emasligini ta’kidladi. Bu ko‘p hollarda xavfli belgidir. Yillik 2-5% atrofida, ochiq va garovli strategiyalar orqali erishilgan sof daromad Bitkoinni «faqat qo‘shimcha» sarmoyadan asosiy zaxira aktiviga aylantirish uchun yetarli.
«Bitkoin dolzarb bo‘lib qolishi uchun yuqori daromadli mahsulot bo‘lishi shart emas. U faqat nol foizdan aniq, ochiq va sodda „naqd-plus“ darajasiga chiqsa kifoya – shunda investitsiya portfeli boshqaruvchilari uni “o‘lik kapital” deb emas, foydali kapital deb ko‘radilar», — deya izohladi «Solv» kompaniyasi hamasoschisi BeInCrypto (matbuot nashri)ga.
Bitkoin daromadi amalda qanday ko‘rinadi
Vinston Chou batafsil tushuntirdi: Bitkoinning samarali kapitalga aylanishi uni faqat oddiy, harakatsiz tilla toshidan ko‘ra ko‘proq foyda keltiradigan, turli bozorlarda davlat obligatsiyalari, kredit va likvidlik uchun garov bo‘la oladigan kuchli aktivga aylantiradi. Yangi modelda kompaniyalar o‘z Bitkoinlarini rasmiy ravishda nazorat qilinadigan blokcheyndagi seyflarga joylaydi, evaziga daromad keltiruvchi huquqlarga ega bo‘lishadi hamda asosiy aktivlar ustidan aniq nazoratni saqlab turishadi.
Bitkoin, shuningdek, repo bozorlarda garov sifatida, derivativ bitimlar uchun marja sifatida va tuzilgan notalar uchun ta’minot sifatida ishlatilishi mumkin. Bu esa blokcheyn asosidagi sarmoya strategiyalaridan tortib, an’anaviy korxonalar uchun zarur imkoniyatlargacha yordam beradi.
Natijada, Bitkoin bir necha maqsadli vosita bo‘lib xizmat qiladi: asosiy zaxira aktiv, moliyalashtirish vositasi va daromad keltiruvchi vosita sifatida harakat qiladi. U bugungi kunda davlat qimmatli qog‘ozlari qanday ishlatilsa, xuddi shunday ishlaydi, ammo u butun dunyo bo‘ylab, har doim faol, boshqariladigan muhitda ishlaydi.
«Agar bu yo‘nalishda to‘g‘ri ish tutsak, kelajakda institutsiyalar “Bitkoinni ushlab turish” emas, “portfellarga Bitkoin orqali mablag‘ jalb qilish” haqida ko‘proq gapiradi. U nafaqat alohida sarmoya, balki davlat obligatsiyalari, kredit va likvidlik uchun ochiq garovga, an’anaviy va blokcheyn bozorlari uchun zarur tayanchga aylanadi», — dedi Chou.
Moliyaviy tashkilotlar daromad izlamoqda: Bitkoin o‘z prinsiplariga zarar yetkazmagan holda bu imkoniyatni bera oladimi?
Dastur va imkoniyatlar jozibador ko‘ringani bilan bir savol paydo bo‘ladi: Bitkoin o‘zining asosiy tamoyillariga zarar bermagan holda, tartibga solingan va xavf-nazoratli daromad modeli uchun yetarlicha asos bo‘la oladimi?
Chou fikricha, bunga imkon bor, agar bozor Bitkoinning qatlamli (yani, bosqichma-bosqich tuzilgan) tuzilishini hurmat qilsa.
«Asosiy qatlam ehtiyotkorona va barqaror qoladi; daromadlilik va tartib nazorat yuqori qatlamlarda, kuchli ko‘prik va ochiqlik me’yorlari bilan ishlaydi. Bitkoinning birinchi, ya’ni asosiy qatlami sodda va markazlashmagan bo‘lib qoladi, yaqinda samarali qatlam esa L2 (ikkinchi qatlam), yon tarmoqlar yoki haqiqiy aktivlarning tokenlashtirilgan tarmoqlarida paydo bo‘ladi. Bu joyda „o‘ralgan“ (wrapped) Bitkoin tokenize qilinadigan davlat obligatsiyalari va kreditlar bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri ishlaydi», — dedi u.
Rahbar Vinston Chou texnik muammolar ham borligini tan oldi. U ekotizim oddiy ko‘p-imzoli (multisig) sozlamalardan ancha ishonchli, institutsional darajadagi ko‘prik tizimiga o‘tishi zarurligini ta’kidladi. Bundan tashqari, birga-birga (standart) garov bilan ta’minlangan token qadoqlari va real vaqtda tavakkalchiliklarga baho beruvchi axborot kanallari ishlab chiqilishi kerak.
«Ma’naviy, ya’ni g‘oyaviy to‘siq ancha murakkab: markazlashtirilgan moliyaviy kompaniyalar (CeFi) yiqilgandan so‘ng, ko‘plar ishonchsizlik bilan qarashmoqda. Eng muhim kalit esa — to‘liq ochiqlik, blokcheyn asosidagi zaxiralarni tasdiqlovchi isbotlar, ochiq ma’lumotlar, yashirin qarzlarning yo‘qligi. Muhimi — samarali Bitkoin faqat ixtiyoriy ekanini unutmang; o‘z mablag‘ini o‘zi saqlash (self-custody) hali ham dolzarb. Bitkoinning asosiy qatlamini o‘zgartirish shart emas: faqat ustiga tartibli, ishonchli moliyaviy qatlam qo‘shish kifoya, shunda ham institutsiyalar ishonadi, ham blokcheyn himoyachilari tekshirishi mumkin», — deb tushuntirdi Chou.
Va nihoyat, Vinston Chouning asosiy xabari: Bitkoin rivojining keyingi bosqichini endi faqat hikoyalar yoki taxminlar emas, balki tartibli moliyaviy texnologiyalar belgilaydi. Soha ochiq, tartibga solingan va daromad keltiruvchi tuzilmalar qurib, Bitkoinning asosiy qoidalariga zarar yetkazmasa, institutsiyalar bozorga qaytadi. Endi ular qisqa muddatli foyda izlovchilar emas, uzoq muddatli sarmoya yo‘naltiruvchilar bo‘ladi. Bozor barqarorligi, investitsiyalar barqarorligi, kelajak barqarorligi – hammasi tartibga soliqlik va ochiqlik bilan qo‘lga kiritiladi.
2026 yil sari yo‘l amaliylik, ishonchlilik va Bitkoin orqali o‘tadi — chunki zamonaviy dunyoda kapital faqat samaradorlikni tanlaydi. Kriptosohada vaqt — bu nafaqat pul, balki ishonch. Faoliyat nafaqat yangiliklar, balki mas’uliyat bilan belgilanadi.
