GENIUS qonunini qabul qilib, Qo’shma Shtatlar stablecoin-ga asoslangan iqtisodiyotni qurish majburiyatini bildirdi. Ushbu tashabbus orqali u dollarning global hukmronligini kuchaytirishni maqsad qilgan. Biroq, Yanis Varoufakis buni falokat uchun retsept sifatida ko’radi.
BeInCrypto bilan eksklyuziv intervyusida, yunon iqtisodchisi va sobiq moliya vaziri qonunchilik moliyaviy inqirozni keltirib chiqarishi mumkinligi haqida ogohlantirdi 2008 yilga qaraganda yanada og’irroq. Shu fonda, u Xitoyning iqtisodiy hokimiyatga davlat tomonidan nazorat qilinadigan va intizomli yondashuvi g’alaba qozonish uchun yaxshiroq mavqega ega ekanligini ta’kidlaydi.
Vashingtondagi stablecoin Power Play
Bretton-Vuds davri tugaganidan beri Qo’shma Shtatlar global ustunligini asosan moliyaviy kuch va dollar ustunligi orqali saqlab qoldi.
Biroq, bir vaqtlar mustahkam sanoat bazasi bilan qo’llab-quvvatlangan bu hukmronlik Amerikaning ishlab chiqarish quvvati pasayishi bilan rivojlandi. Bugungi kunda Vashingtonning ta’siri ikkita ustunga asoslangan: Silikon vodiysining Big Tech ustidan boshqaruvi va dollarning xalqaro to’lovlar ustidan nazorati.
Aksariyat global tranzaktsiyalarni AQSh moliya tizimi orqali yo’naltirish qobiliyati Vashingtonga katta imkoniyat beradi. Bu mamlakatga sanktsiyalar qo’llash, kamomadlarni arzon narxlarda moliyalashtirish va geopolitik ta’sirini saqlab qolish imkonini beradi.
“Agar siz har qanday joydan istalgan joyga pul yubormoqchi bo’lsangiz, dollar tizimidan o’tishingiz kerak … Shuning uchun [AQSh] sanktsiyalarni o’zlari yoqtirmagan har qanday odamga qarshi qurol sifatida ishlatmoqda”, dedi Varoufakis BeInCrypto-ga va qo’shimcha qildi: “Bu dollarning gegemoniyasi Amerikani buyuk emas, balki kuchli qiladi. Va ular buni yo’qotsalar, tugaganlarini bilishadi.”
Endi dollar ustunligini kuchaytirish maqsadida AQSh stablecoinlarga murojaat qilmoqda.
Dollarni nazorat qilishning yangi strategiyasi
2024 yil noyabr oyida amerikalik iqtisodchi Stiven Miran – Trumpning yaqin ittifoqchisi va hozirda Federal zaxira kengashi a’zosi – Mar-a-Lago kelishuvi deb nomlanuvchi iqtisodiy asosni taqdim etdi.
Aslida, reja savdo kamomadlarini kamaytirish va AQSh ishlab chiqarishini qayta tiklash uchun dollarni nazorat ostida devalvatsiya qilishni nazarda tutdi, shu bilan birga valyutaning jahon zaxira standarti sifatida rolini saqlab qoldi.
“Bir tomondan, [Miran] dollarning almashinuv qiymatini pasaytirishni xohlaydi. Boshqa tomondan, u dollarni dunyodagi asosiy to’lov tizimi sifatida saqlab qolishni xohlaydi”, – deya tushuntirdi Varoufakis.
GENIUS qonuni ushbu qarashga chambarchas mos keladi. Tartibga solinadigan stablecoin iqtisodiyotini qo’llab-quvvatlash orqali u dollar hukmronligini samarali ravishda kengaytiradi va Amerikaning pul kuchini an’anaviy bank emas, balki kriptoga asoslangan infratuzilma orqali kuchaytiradi.
Biroq, Varoufakisning so’zlariga ko’ra, bu yondashuv xavfli darajada qisqartirishdir.
Stablecoinlar tizimli xavfga aylanganda
Banklar va xususiy emitentlarga stablecoin iqtisodiyotini qurish va uchishga ruxsat berish orqali Varoufakis bu Amerika tizimini uzoq vaqtdan beri belgilab bergan dinamikani kuchaytirishi haqida ogohlantirdi – Uoll-strit tomonidan aytib o’tilgan hukumat.
“Biz Federal zaxira mustaqil markaziy bank emasligini bilamiz. Bu Amerika xalqi va Kongressdan mustaqil, lekin JPMorgan va Goldman Sachsga to’liq bog’liq… Uning roli biroz tartibga solishdir, Uoll-Stritni juda bezovta qiladigan hech narsa yo’q”, – deya tushuntirdi Varoufakis.
Iqtisodiy hokimiyatni chuqurlashtirgan xususiylashtirish, uning ta’kidlashicha, tizimli zaiflikning retsepti.
Agar yirik stablecoin noto’g’ri boshqaruv, spekülasyon yoki ishonch inqirozi tufayli qulab tushsa, ta’siri chegaralararo to’lqinlanadi. Dollar bilan qo’llab-quvvatlanadigan tokenlardan foydalanadigan xorijiy iqtisodiyotlar hech qanday choraga ega bo’lmaydi, chunki ular vahimani to’xtatish uchun dollarlarni chop eta olmaydilar.
“Biz gaplashayotganimizda, Malayziya kompaniyalari, Indoneziya kompaniyalari va Evropada Tetherdan tobora ko’proq foydalanadigan kompaniyalar mavjud … bu juda katta muammo. To’satdan, bu mamlakatlar … Pul ta’minotini nazorat qilmaydigan markaziy banklarga duch keladi. Shunday qilib, ularning pul-kredit siyosatini amalga oshirish qobiliyati pasayadi va bu beqarorlikni keltirib chiqaradi”, deya qo’shimcha qildi Varoufakis.
Bunday muvaffaqiyatsizlik Buyuk Retsessiyani eslatadigan zanjirli reaktsiyani keltirib chiqarishi mumkin. Varoufakis bu Amerikaning o’z moliyaviy imperiyasini raqamlashtirish va bir vaqtlar uni qulash yoqasiga olib kelgan institutlarga topshirishga qaratilgan harakatlari tufayli o’z-o’zidan yuzaga keladigan global inqirozga olib kelishi haqida ogohlantirdi.
“Xuddi 2007-8 yillarda bo’lgani kabi, hamma narsa nok shaklida bo’lganida, Qo’shma Shtatlarda salbiy ta’sir ko’rsatadigan ikkinchi va uchinchi avlod ta’siri bo’ladi. Shunday qilib, menimcha, bu stablecoin bozoridan chiqadigan keyingi moliyaviy inqiroz bo’ladi.”
Bundan farqli o’laroq, Xitoy aynan bunday beqarorlikning oldini olish uchun mo’ljallangan davlat tomonidan muvofiqlashtirilgan moliyaviy va texnologik ekotizimni yaratdi.
Xitoyning nazorat qilinadigan kapitalizmi o’z samarasini beradi
Varoufakisning so’zlariga ko’ra, AQSh hukumati Uoll-stritga javob bersa-da, Xitoy bankirlari va texnologiya rahbarlari davlatga javob bermoqda. Xususiy firmalarga foyda ko’rishga ruxsat beriladi, ammo ular hukumat tomonidan belgilangan qat’iy chegaralarda ishlaydi.
“Siz buni avtoritarizm deb ataysiz, men esa ehtiyotkorlik deb atayman”, dedi u.
Varoufakis Xitoyning Big Tech va moliya integratsiyasini e’tiborli deb ta’rifladi. WeChat Pay va raqamli yuan kabi platformalar davlat nazorati ostida ishlaydigan yagona va samarali to’lov tarmog’ini yaratdi.
Bundan farqli o’laroq, AQSh ushbu modelni osonlikcha takrorlay olmaydi, chunki Uoll-strit bu yo’lda qat’iy turibdi. Raqamli to’lovlarni kredit va bank bilan birlashtirish uning moliyaviy tizim ustidan nazoratiga putur etkazadi.
“Esingizdami, Mark Tsukerberg bir muncha vaqt oldin o’zining Facebook kripto valyutasini joriy etishga uringan va uni Fed yordamida Uoll-strit urdi”, deb tushuntirdi Varoufakis.
U AQShning ilg’or texnologiyalari borligini, ammo aniq yo’nalishi yo’qligini va xususiy monopoliyalarni hukmronlik qilishini ta’kidlab, bu farqni ikki baravar kuchaytirdi. Natijada, u texnologik jihatdan kuchli, ammo siyosiy jihatdan to’xtab qolmoqda, modernizatsiya qila olmaydi yoki samarali qura olmaydi.
“Menimcha, xitoyliklar buni to’g’ri qabul qilishdi va Qo’shma Shtatlar buni qabul qilishdi … shov-shuvli noto’g’ri … Men ishonamanki, agar Adam Smit bugungi kunda tirik bo’lsa, erkin bozor kapitalizmining gurusi, u mening gaplarimga qo’shilgan bo’lar edi. U Vashington va Nyu-Yorkda bo’layotgan voqealardan hayratda qolgan bo’lar edi”, – deya ta’kidladi Varoufakis.
Uning fikriga ko’ra, bu farq global iqtisodiy kuch uchun yaqinlashib kelayotgan kurashni belgilaydi va oxir-oqibat qaysi tizim omon qolishini aniqlaydi.
