2025-yil oktabrida AQShda iqtisodiy tanazzul yaqinlashayotganiga oid dalillar ortib bormoqda. Yetakchi iqtisodchilar va mehnat bozori ma’lumotlari mamlakatning deyarli yarmi qisqarish xavfi ostida ekanligini ta’kidlamoqda, muhim indikatorlar esa e’tibordan chetda qolmayapti.
AQSh iqtisodiyoti bir nechta yo’nalishlarda ogohlantirish signallarini bermoqda — keng tarqalgan mintaqaviy sekinlashuvlardan tortib, kredit sifatining pasayishi va hukumatdagi turg’unlikka qadar. Sarlavha raqamlari kuchli ko’rinsa-da, chuqurroq tahlil xavflarning ortib borayotganini va noaniqlikning kuchayganini ko’rsatadi.
1. AQSh shtatlarining deyarli yarmi allaqachon retsessiyada
Iqtisodiy bosimning geografik tarqalishi eng tashvishli rivojlanishlardan biridir. «Moody’s Analytics» tashkilotining bosh iqtisodchisi Mark Zandi 22 ta shtat va Kolumbiya okrugi allaqachon ish o’rinlarining yo’qolishi va o’sishning sustligi bilan tavsiflangan iqtisodiy pasayishni boshdan kechirayotganini aytdi.
Bundan tashqari, u yana 13 ta shtat “suvda suzayotganini” ta’kidladi, bu esa milliy iqtisodiyotni zaif va qo’shimcha zarbalarga moyil qiladi.
«Iqtisodiyot hali tanazzulda emas, lekin xavflar juda yuqori. Biz chekkada turibmiz», dedi Zandi «MarketWatch» nashriga bergan intervyusida.
2. Recessiya tayyorgarligi qaytdi
Ogohlantirishlarga qo’shimcha ravishda, «Swissblock» tashkilotining bosh makroiqtisodchisi Henrik Zeberg har bir yirik AQSh tanazzulidan oldin kelgan ikki muhim signalga e’tibor qaratdi: ishsizlikning oshishi va qisqa muddatli daromadlarning pasayishi.
«X» ijtimoiy tarmog’ida bo’lishilgan tahlilida, Zeberg bu naqshning qayta paydo bo’lishini ko’rsatdi. Uning diagrammasi ishsizlik darajasi oshayotganini va 1 yillik G’aznachilik daromadlari pasayishni boshlaganini ko’rsatadi — bu tarixan erta tanazzulga o’tishni belgilaydi.
«Bu mening asosiy diagrammalarimdan biri… Bizda sekinlashuv borligini aytish uchun», deb qo’shimcha qildi u.
3. AQShda ishga yollash niyatlari inqiroz darajasiga tushib ketdi
Mehnat bozori signallari ham muammolarni oshkor qilmoqda. «Global Markets Investor» tashkiloti AQSh ish beruvchilari sentabr oyida faqat 117,313 ish o’rni yaratishni rejalashtirganini ta’kidladi — bu o’sha oy uchun 14 yildagi eng past ko’rsatkich.
«Yil boshidan beri ish beruvchilar 204,939 ish o’rni qo’shishni rejalashtirgan, bu moliyaviy inqirozdan beri eng past ko’rsatkich. Allaqachon yuqori bo’lgan ishdan bo’shatishlar ko’payishi kutilmoqda», deb yozilgan postda.
Chakana savdo mavsumiy yollash prognozlari ham vaziyatni og’irlashtiradi. «Challenger, Gray & Christmas» tashkiloti chakana savdo sohasida to’rtinchi chorakda 500,000 dan kam ishchi yollanishini bashorat qilmoqda. Bu o’tgan yilga nisbatan 8% pasayishni va 2009-yildan beri eng past mavsumiy yollash darajasini belgilaydi.
Yollashdan bosh tortish kuchaygan noaniqlikdan kelib chiqadi. Avtomatlashtirish, doimiy inflyatsiya va davom etayotgan makroiqtisodiy tangliklar biznes va iste’molchilar istiqbollariga og’irlik qilmoqda. Yollash susaygan sari, ish haqi o’sishi xavf ostida qoladi, bu esa uy xo’jaliklarining xarajatlarini pasaytirishi mumkin — ayniqsa, muhim bayram mavsumi yaqinlashar ekan.
4. AQSh kredit reytinglari pasaymoqda
Bu kuzda yana bir katta ogohlantirish AQSh kredit sifatining tez pasayishidir. Sentyabr hisobotiga ko’ra, o’rtacha FICO balli 2 punktga tushib, 715 ga yetdi, bu 2009-yildagi Buyuk tanazzuldan beri eng katta yillik pasayishdir. Talaba va iste’molchi kreditlari bo’yicha to’lovlar kechikishi oilaviy byudjetlarni siqib qo’ymoqda, ayniqsa muhim inflyatsiya davrida.
«Gen Z iste’molchilari (18–29 yosh) har qanday yosh guruhidan eng katta o’rtacha FICO® balli pasayishini boshdan kechirdi, yiliga uch punktga pasaydi. Bu guruh milliy o’rtacha ko’rsatkichdan ko’ra 50+ balli o’zgarishlar ko’rsatkichiga ega bo’ldi, bu esa moliyaviy o’zgaruvchanlikni aks ettiradi. Asosiy sabab talaba kreditlari: yosh iste’molchilarning 34% talaba kreditlariga ega, bu umumiy aholining atigi 17% ni tashkil qiladi», deb yozilgan hisobotda.
5. Hukumatning yopilishi tahdidi vaziyatni yanada keskinlashtiradi
Nihoyat, uzoq muddatli hukumat yopilishi tahdidi potentsial katalizator sifatida ko’rinmoqda. Bunday voqea muhim iqtisodiy ma’lumotlar chiqarilishini to’xtatib qo’yadi, jumladan ish o’rinlari va inflyatsiya hisobotlari. Bu qorong’ulik siyosatchilar, biznes va iste’molchilar uchun noaniqlikni kuchaytiradi.
«Har hafta Demokratlar hukumati yopilishi davom etsa, iqtisodiyotimiz yalpi ichki mahsulotda 15 milliard dollar yo’qotadi. Bir oylik yopilish 750,000 federal ishchini ta’tilga chiqaradi va xususiy sektorda yana 43,000 amerikalikni ishsiz qoldiradi», – deya qo’shimcha qildi bozor sharhlovchisi Skott Adams X ijtimoiy tarmog’ida.
Shunday qilib, mutaxassislar, kompaniyalar va oilalar bu yilgi iqtisodiy notinchlikka tayyorlanmoqda. Mintaqaviy qisqarishlar va kredit reytinglarining pasayishi kabi ma’lumotlar iqtisodiy tanazzulning yuzaga kelayotganini ko’rsatmoqda. Agar ishga qabul qilish va kredit tendensiyalari o’zgarmasa yoki siyosatchilar qat’iy choralar ko’rmasa, tanazzul xavfi kuchayishi mumkin.
AQShdagi retsessiya kriptovalyuta uchun nimani anglatadi
Bunday iqtisodiy sharoitlar kripto bozoriga qanday ta’sir qiladi? Yaqinlashayotgan tanazzul dastlab kripto bozorlariga bosim o’tkazishi mumkin, chunki investorlar kreditning qattiqlashishi va ishsizlikning oshishi fonida xavfli aktivlardan chekinadi.
Biroq, «BeInCrypto» nashri ta’kidlaganidek, 1970-yillardagi Nikson shokining aks-sadolari shuni ko’rsatadiki, fiat valyutalarga ishonch pasayganda, oltin va Bitkoin kabi aktivlar foyda ko’radi. Agar iqtisodiy pasayish markaziy banklarni foiz stavkalarini pasaytirishga yoki likvidlikni oshirishga majbur qilsa, zaiflashgan dollar markazlashmagan qiymat saqlovchilariga talabni qayta tiklashi mumkin.
Bunday vaziyatda, Bitkoin yana pul qadrsizlanishiga qarshi zamonaviy himoya vositasi sifatida maydonga chiqishi mumkin, altkoinlar esa sifatli aktivlarga qochish davrida raqobatlashishda qiynalishi mumkin.
