AQSh Sanoat Yetakchilari Fintech Innovatsiyasi uchun Federal Tartibga Solish Qum qutisini Istaydilar

Regulyatoriy qum qutilari nazoratli muhitda innovatsiyalarni rivojlantirish uchun tushuncha sifatida paydo bo’ldi. Ular kompaniyalarga yangi kripto mahsulotlari va xizmatlarini sinab ko’rishga imkon beradi, shu bilan birga regulyatorlar kuzatib boradi va qoidalarni moslashtiradi. Buyuk Britaniya, BAA va Singapur kabi yurisdiktsiyalar allaqachon qum qutilarini yaratgan bo’lsa-da, AQSh hali federal darajada bunday qum qutisini yaratmagan.

BeInCrypto OilXCoin va Asset Token Ventures LLC vakillari bilan AQShga federal regulyatoriy qum qutisini yaratish uchun nima kerakligini va innovatorlar uchun bo’lingan sinov muhitini qanday birlashtirish mumkinligini tushunish uchun suhbatlashdi.

Yamoq Usuli

Nomidan ko’rinib turibdiki, regulyatoriy qum qutilari nazoratli sinov maydonini taqdim etish vositasi sifatida paydo bo’ldi. Bu muhit tadbirkorlar, bizneslar, sanoat yetakchilari va qonun chiqaruvchilarga yangi va innovatsion mahsulotlar bilan o’zaro aloqada bo’lish imkonini beradi.

Hukumatni Isloh Qilish Instituti ma’lumotlariga ko’ra, hozirda AQShning 14 shtatida fintech innovatsiyalari uchun regulyatoriy qum qutilari mavjud.

Ulardan 11 tasi sanoatga xos bo’lib, sun’iy intellekt, ko’chmas mulk, sug’urta, bolalar parvarishi, sog’liqni saqlash va ta’lim kabi boshqa sohalarni qamrab oladi.

Utah, Arizona va Kentukki bu shtatlar orasida hamma uchun ochiq qum qutisiga ega bo’lgan yagona yurisdiktsiyalardir. Shu bilan birga, hozirda 12 ta shtatdan tashqari barcha shtatlar innovatsiyalar uchun qandaydir regulyatoriy qum qutisini yaratish uchun qonunchilikni ko’rib chiqmoqda.

Nisbatan qisqa mavjudligi tufayli, kripto bozori rivojlanmagan qonunchilikka ega. Shtat darajasidagi qum qutilari innovatorlarga o’z mahsulotlarining imkoniyatlarini ommaga namoyish etishga imkon bersa-da, ular federal regulyatoriy qum qutilarining yo’qligi tufayli sezilarli darajada cheklangan.

Federal Nazoratga Ehtiyoj

Davlat miqyosida regulyatoriy qum qutilarini yaratish bo’yicha sa’y-harakatlar innovatsiyalar uchun muhim bo’lsa-da, tadbirkorlar va bizneslar chegaralar bo’ylab rivojlanish yoki milliy darajada auditoriyaga yetib borishda cheklovlarga duch kelishmoqda.

“AQShdagi mavjud shtat darajasidagi regulyatoriy qum qutilari innovatsiyalar uchun biroz imkoniyat yaratdi, lekin ular ko’lam va ta’sir jihatidan cheklangan bo’lib qolmoqda. Shtat darajasida ishlash ularning ko’p yurisdiktsiyalarda faoliyat yuritayotgan bizneslar uchun muhim regulyatoriy aniqlikni ta’minlash uchun kerakli miqyos va izchillikdan mahrum ekanligini anglatadi,” dedi OilXCoin hammuassisi Deyv Rademacher BeInCrypto’ga.

Blokcheyn va sun’iy intellekt (AI) kabi sohalardagi tezkor yutuqlar mavjud huquqiy tizimlar ushbu texnologiyalarga mos kelmasligi mumkinligi sababli, o’ziga xos noaniqlik qatlamini qo’shadi.

“Kripto va blokcheyn texnologiyalari tabiatan global miqyosda ishlaydi, shuning uchun bo’lingan regulyatoriy muhit muvofiqlikni qiyinlashtiradi va startaplar va institutsional investorlar uchun noaniqlik yaratadi,” deb qo’shimcha qildi Rademacher.

Shu bilan birga, regulyatorlar ushbu texnologiyalar uchun mos qoidalarni ishlab chiqishda qiyinchiliklarga duch kelishi mumkin, chunki ular doimiy o’zgarib turadigan ushbu sohalar bilan tanish emasligi mumkin.

Natijada, sanoat ishtirokchilari tobora ko’proq federal regulyatoriy qum qutisini yaratishni talab qilmoqdalar. Bu muhit regulyatorlar va sanoat manfaatdor tomonlari o’rtasida muloqot va bilim almashishni osonlashtiradigan hamkorlik doirasi bo’lishi mumkin.

“AQShda federal regulyatoriy qum qutisini joriy etish innovatsiyalar va regulyatoriy nazoratni sezilarli darajada yaxshilash imkoniyatiga ega, chunki bu davlatlararo regulyatoriy muhitni boshqarish bilan bog’liq noaniqliklarni kamaytiradi. Bunday tashabbus izchillik, davomiylik va innovatsiyalar uchun qulay muhit bilan tavsiflangan izchil doirani yaratishga yordam berishi mumkin,” dedi ATV Fund boshqaruvchi direktori Pol Talbert.

Rademacher va Talbertga ko’ra, ushbu taklif barcha ishtirokchilarning ehtiyojlarini qondiradi.

Federal Me’yoriy Qum qutisining Foydalari

Qum qutisi innovatorlarga o’z mahsulotlarini regulyatoriy nazorat ostida sinab ko’rish uchun nazoratli muhitni taqdim etadi, bu esa ularning texnologiyasiga hali mos kelmasligi mumkin bo’lgan qoidalarga to’liq muvofiqlik yukini darhol yuklamaydi.

Bu, shuningdek, regulyatorlarga blokcheyn ilovalari haqida birinchi qo’ldan ma’lumot olish imkonini beradi, bu esa yanada bilimli va moslashuvchan regulyatoriy siyosatlarni yaratishni osonlashtiradi.

“Startaplar ishtirok etish uchun o’zlarining malakasini aniqlash uchun aniq mezonlarga ega bo’lishi kerak, regulyatorlar esa tokenlarni tasniflash doiralarini takomillashtirish, DeFi ilovalarini sinab ko’rish yoki muvofiqlik jarayonlarini yaxshilashga qaratilgan aniq maqsadlarni belgilashi kerak,” dedi Rademacher.

Bu, shuningdek, Qo’shma Shtatlarga texnologik innovatsiyalar sohasida yetakchi sifatida o’z pozitsiyasini mustahkamlashga yordam berishi mumkin.

“Innovatsiyani soddalik, tartibga solish aniqligi va qulay muhitlar orqali rivojlantirish orqali Qo’shma Shtatlar global fintech manzarasida o’zining raqobatbardosh pozitsiyasini sezilarli darajada mustahkamlashi mumkin,” dedi Talbert. 

Qo’shma Shtatlar fintech innovatsiyasi uchun federal ramka yaratishda to’xtab qolgan bo’lsa-da, dunyoning boshqa yurisdiktsiyalari bu borada allaqachon sezilarli yutuqlarga erishgan.

Global Pretsedentlar

Birlashgan Qirollikning moliyaviy xizmatlarini tartibga soluvchi Moliyaviy Xulq-atvor Authority (FCA) 2014 yilda Innovatsiya Loyihasi doirasida birinchi tartibga soluvchi sandboxni ishga tushirdi. Ushbu tashabbus innovatsion mahsulotlarni sinovdan o’tkazish uchun nazorat qilinadigan muhitni taqdim etishga qaratilgan edi. 

Hukumat FCAdan yangi texnologiyaga asoslangan moliyaviy xizmatlar va fintechni rivojlantirish va iste’molchilarni himoya qilishni ta’minlash uchun tartibga soluvchi jarayonni yaratishni so’radi.

Birlashgan Qirollikning yetakchiligidan so’ng, Abu Dabi, Daniya, Kanada, Gonkong va Singapur ham tartibga soluvchi sandboxlarni tashkil etdi.

Xususan, Birlashgan Arab Amirliklari (BAA) va Singapur federal tartibga soluvchi sandboxlarni yaratishda ilg’or qadamlar qo’ydi. 

Masalan, BAA hozirda to’rtta turli xil sandboxlarga ega: Abu Dabi Global Market (ADGM) Regulation Lab, DSFA Sandbox, CBUAE FinTech Sandbox va DFF Regulation Lab.

Ularning diqqat markazida raqamli bank, blokcheyn, to’lov tizimlari, sun’iy intellekt va avtonom transport mavjud.

Ayni paytda, Singapur Monetar Authority (MAS) 2016 yilda o’zining Fintech Regulatory Sandboxini ishga tushirdi. Uch yil o’tgach, MAS shuningdek, Sandbox Expressni ishga tushirdi, bu firmalarga oldindan belgilangan muhitda ba’zi past xavfli faoliyatlarni bozorga sinovdan o’tkazish uchun tezroq variantni taqdim etdi.

“Birlashgan Qirollik, Singapur va Birlashgan Arab Amirliklari kabi yurisdiktsiyalarda tartibga soluvchi sandboxlarning muvaffaqiyati tartibga soluvchi hamkorlik, shaffof jarayonlar, doimiy monitoring va maxsus resurslarni ajratish kabi muhim xususiyatlarning ahamiyatini ta’kidladi. Natijada, butun dunyo bo’ylab ko’plab yurisdiktsiyalar ushbu kashshof mamlakatlar tomonidan o’rnatilgan ramkalarni takrorlashga intilmoqda, bu esa ularning global fintech manzarasida raqobatbardosh pozitsiyasini mustahkamlashga yordam beradi,” dedi Talbert.

Rademacher ushbu yurisdiktsiyalarning innovatsiyalari Qo’shma Shtatlarni o’z taraqqiyotini tezlashtirishga undashi kerak, deb hisoblaydi.

“Raqobatbardosh ustunlikni saqlab qolishga e’tibor qaratish o’rniga, ustuvorlik yo’qotilgan pozitsiyani qaytarishga qaratilishi kerak. AQSh BAA va Singapur kabi yurisdiktsiyalardan orqada qolib ketdi, ular kapital va iste’dodni jalb qiluvchi aniq tartibga soluvchi yo’llarni joriy qildi. Federal sandbox moliyaviy innovatsiyalarda mamlakatning yetakchiligini tiklashda muhim qadam bo’ladi,” dedi u.

Buning uchun Qo’shma Shtatlar ma’lum to’siqlarni yengib o’tishi kerak. 

AQShning Parçalanmış Tartibga Solish Manzarasining Qiyinchiliklari

Moliyaviy xizmatlarni nazorat qiluvchi federal va shtat agentliklarining parchalangan tarmog’i AQSh federal tartibga soluvchi sandboxni tashkil etishda asosiy muammo hisoblanadi.

“Bozorni nazorat qiluvchi yagona moliyaviy organi bo’lgan boshqa mamlakatlardan farqli o’laroq, AQShda bir nechta agentliklar, jumladan, SEC, CFTC va bank regulyatorlari mavjud bo’lib, ularning har biri raqamli aktivlarni qanday tasniflash va tartibga solish kerakligi haqida turli xil nuqtai nazarga ega. Agentliklararo muvofiqlashtirishning yo’qligi yagona sandboxni amalga oshirishni yagona tartibga soluvchi organga ega yurisdiktsiyalarga qaraganda murakkabroq qiladi,” dedi Rademacher BeInCrypto’ga. 

Shunga qaramay, so’nggi yillarda muhim SEC va CFTC vakillari innovatsiyaga nisbatan yanada qulayroq tartibga soluvchi yondashuvni qabul qilishga qiziqish bildirishdi. 

2023 yil sentabr oyida, Karolin Pham hali CFTC komissari bo’lganida, u innovatsiya egri chizig’idan oldinda bo’lish uchun federal tartibga soluvchi sandboxlar yoki pilot dasturlarni ishga tushirishni taklif qildi. SEC komissari Hester Peirce ham o’tmishda shunga o’xshash bayonotlar bergan.

“Men ko’proq plyajni yoqtiradigan tartibga soluvchi bo’lsam-da, sandboxlar yuqori darajada tartibga solingan sohalarda innovatsiyani rivojlantirishda samarali ekanligini isbotladi. Birlashgan Qirollik va boshqa joylardagi tajriba shuni ko’rsatdiki, sandboxlar innovatorlarga o’z innovatsiyalarini real sharoitlarda sinab ko’rishga yordam beradi. Sandbox kichik, buzuvchi firmalarga katta raqobatchi firmalar bilan raqobatlashish uchun yuqori darajada tartibga solingan bozorlarga kirish uchun hayotiy yo’lni taqdim etishi mumkin,” dedi Peirce o‘tgan may oyida bayonotida.

Biroq, milliy qoidalar to’liq hajmi ushbu ikki tashkilotning vakolatidan ancha oshib ketadi.

Kongress va Konstitutsiyaviy To’siqlar

Qo’shma Shtatlarda qumloqlar uchun federal tartibga solish doirasini rivojlantirishga qaratilgan har qanday qonunchilik chora-tadbirlari Kongress tasdig’idan o’tishi kerak bo’ladi. Talbert bunday tashabbusni ilgari surishda yuzaga kelishi mumkin bo’lgan bir qancha konstitutsiyaviy muammolarni ta’kidladi.

“Bu muammolar qonunchilik vakolatlarini topshirishning konstitutsiyaviyligi haqida xavotirlarni keltirib chiqaradigan vakolatni topshirish doktrinasiga oid masalalarni, Beshinchi tuzatishning Adolatli jarayon bandi bo’yicha teng himoya masalalarini, Ustuvorlik bandidan kelib chiqadigan muammolarni va Ma’muriy protsedura to’g’risidagi qonun (APA) va sud ko’rib chiqish tamoyillari ostidagi oqibatlarni o’z ichiga oladi”, dedi u.

Ushbu murakkabliklarni hal qilish uchun Kongress tartibga solish doirasi ham bashoratli, ham ochiq bo’lishini ta’minlaydigan aniq huquqiy chegaralarni qabul qilishi kerak. Hozirgi ma’muriyatning texnologik innovatsiyalarga urg’u berishini hisobga olsak, qumloq yaratish istiqbollari ijobiy ko’rinadi.

“Hozirgi Kongress tarkibini hisobga olsak, bu yangi ijro etuvchi hokimiyatning siyosiy yo’nalishi bilan mos keladi, tartibga solish islohoti uchun o’z vaqtida imkoniyat bo’lishi mumkin. Bunday islohot federal tartibga solish doirasini yaratishni osonlashtirishi va federal agentliklar o’rtasida hamkorlikni kuchaytirishi mumkin”, dedi Talbert BeInCrypto’ga.

Biroq, federal tartibga solish qumloq yaratish hamma uchun mos keladigan yechim emas.

Davlat Avtonomiyasi va Federal Qoidalarni Muvozanatlash

Shtatlarning avtonomiyasi AQSh Konstitutsiyasida mustahkamlangan. Ushbu himoya shuni anglatadiki, milliy darajada tartibga solish qumloqi mavjud bo’lsa ham, alohida shtatlar o’z yurisdiktsiyalarida qumloqlarni cheklash yoki taqiqlash huquqiga ega.

Qiziqarli tomoni shundaki, aksariyat AQSh shtatlari allaqachon tartibga solish qumloqlarini o’rganmoqda va ularni amalga oshirgan shtatlar turli siyosiy nuqtai nazarlarni ifodalaydi.

“Ushbu to’siqlarga qaramay, shtat tartibga solish qumloqlarini yaratish tarixan partiyaviy siyosatdan ustun kelganligi, ikkala asosiy siyosiy partiya vakillari o’z shtatlarining raqobatbardosh pozitsiyalarini kuchaytiradigan tartibga solish doiralarini joriy etishning iqtisodiy afzalliklarini tan olganligi e’tiborga loyiqdir”, dedi Talbert.

Biroq, siyosiy qarshilikdan tashqari boshqa masalalar ham hal qilinishi kerak.

“Federal tartibga solish qumloqi, shuningdek, banklar kabi mavjud moliyaviy institutlardan qarshilikka duch kelishi mumkin, ular o’zlarining mavjud biznes modellari uchun potentsial tahdidlarni sezishi mumkin. Bundan tashqari, federal byudjet cheklovlari hukumatning federal tartibga solish doirasini rivojlantirish va saqlab qolish qobiliyatini to’sib qo’yishi mumkin”, deb qo’shimcha qildi Talbert.

Samarali federal qoidalar ham biznesning xavotirlari va tartibga soluvchilarning mas’uliyatlari o’rtasida muvozanatni talab qiladi.

“Ikki eng katta xavf – bu haddan tashqari tartibga solish – qumloqning maqsadini buzadigan ortiqcha cheklovlarni joriy etish yoki tartibga solmaslik, mazmunli aniqlikni ta’minlay olmaslik. Agar qoidalar juda cheklangan bo’lsa, bizneslar ishtirok etishdan qochishi mumkin, bu esa qumloqning samaradorligini cheklaydi. Agar ular juda yumshoq bo’lsa, suiiste’mol qilish yoki tartibga solish arbitraj xavfi mavjud. Yaxshi bajarilgan federal tartibga solish qumloqi byurokratik yuk bo’lmasligi, balki raqamli aktivlar sohasida mas’uliyatli o’sishni rag’batlantiradigan dinamik doira bo’lishi kerak”, dedi Rademacher BeInCrypto’ga.

Oxir-oqibat, eng yaxshi yondashuv turli boshqaruv organlari, sanoat manfaatdor tomonlari va ikki partiyali hamkorlikdan kelib chiqadi.

Muvaffaqiyatli Sandbox uchun Hamkorlikni Rivojlantirish

Texnologiya va federal agentliklar o’rtasidagi so’nggi tarang aloqalar tufayli, Rademacher federal qumloq yaratish uchun hamkorlik muhitini rivojlantirish muhim deb hisoblaydi.

“Yondashuv raqobatdosh emas, balki hamkorlikda bo’lishi kerak. Agentliklar qumloqni real vaqt rejimida qoidalarni takomillashtirish imkoniyati sifatida ko’rib chiqishi, sanoat ishtirokchilari bilan birgalikda mas’uliyatli innovatsiyalarni rag’batlantiradigan siyosatni ishlab chiqishi kerak. Bank tartibga soluvchilari va Moliya vazirligining ishtiroki ham raqamli aktivlarning kengroq moliyaviy tizimga mas’uliyatli tarzda integratsiyalashishini ta’minlashda qimmatli bo’lishi mumkin”, dedi u.

Bunga erishish uchun tartibga solish maqsadlarini uyg’unlashtirish va aniq chegaralarni belgilash uchun ikki partiyali yondashuv talab qilinadi. Sanoatning qonunchilar va tartibga soluvchilar bilan hamkorligi qumloqning mas’uliyatli innovatsiyalarni rag’batlantirishi va iste’molchilarni himoya qilishi mumkinligini ko’rsatish uchun juda muhimdir.

“Uning muvaffaqiyati oxir-oqibat innovatsiya va tartibga solish o’rtasida ko’prik bo’lib xizmat qiladimi yoki qo’shimcha murakkablik qatlamiga aylanadimi, shunga bog’liq bo’ladi”, deb xulosa qildi Rademacher.