«Casa» (kriptovalyutani saqlash xizmatini ko’rsatuvchi kompaniya) asoschilaridan biri va dasturchi Jeymson Loppning fikriga ko’ra, kvant kompyuterlari hozirgi vaqtda «Bitkoin» uchun tahdid tug‘dirmaydi.
Bu izohlar fonda qizg‘in bahs ketmoqda. Hozirda ko‘plab mutaxassislar kvant kompyuterlaridagi taraqqiyot «Bitkoin» va «Efirium» blokcheynlarini himoya qiluvchi kriptografik tizimlarga xavf tug‘dira oladimi, degan savolni ko‘tarishmoqda.
Mutaxassislar kvant kompyuterlari Bitkoin xavfsizligiga qachon tahdid solishi mumkinligi borasida turli fikrda
Yaqinda «X» ijtimoiy tarmog’i (ilgari «Twitter» ijtimoiy tarmog’i)dagi postida Jeymson Lopp kvant kompyuterlari tez orada «Bitkoin»ni buzib kira olmaydi deb ta’kidladi.
«Yo‘q, kvant kompyuterlari yaqin kelajakda «Bitkoin»ni xavf ostida qoldirmaydi. Biz ularning rivojlanishini doim kuzatib boramiz… Eng yaxshisiga umid qilamiz, ammo eng yomoni uchun ham tayyor turamiz», — deb yozdi Lopp.
Loppning vaqt bo‘yicha bashorati boshqa ko‘plab mutaxassislar fikriga hamohang bo‘lib, kvant kompyuterlari tarmoq uchun hozircha hech qanday real tahdid emas, deyishadi. «Blockstream» (kripto infratuzilmasini rivojlantiruvchi tashkilot) bosh direktori Adam Bek ham yaqinda qisqa vaqtdagi xavflarni «nol» deb baholadi.
«Bu voqea hali o‘n yillar oldinda. Hozir bunday darajada ilmiy izlanishlar talab qilinmoqda — ham amaliy fizika yo‘nalishida, ham boshqa sohalarda. Shuning uchun foydali ko‘lamda amalga oshish ehtimoli ham juda uzoqdir. Biroq ‘kvantga tayyor’ bo‘lish foydadan xoli emas», — dedi Bek.
«Cardano» (blokcheyn platformasi) asoschisi Charlz Xoskinson ham shunga o‘xshash fikr bildirdi. U hozirda blokcheyn uchun kvant xavfi ko‘tarib ko‘rsatilayotganini, real tahdid esa dolzarb emasligini aytdi. Xoskinson qo‘shimcha qildi: Blokcheyn texnologiyasi kvantga bardoshli kriptografiyaga o‘tishi mumkin, ammo bu samaradorlik nuqtai nazaridan katta xarajatlarga olib keladi.
Lekin boshqa ayrim mutaxassislar esa ushbu tahdid yaqinlashib kelayotganini aytmoqda. «Naoris Protocol» (texnologiyaviy xavfsizlik kompaniyasi) bosh direktori Devid Karvalyo, kvant kompyuterlari «Bitkoin» xavfsizligini yaqin 2-3 yil ichida buzishi mumkinligini aytib ogohlantirdi.
Alohida tadqiqotchi, Vaterlu universiteti (muassasa, OAV) vakili Mishel Moska, asosiy ochiq kalitli kriptografiya tizimini 2026-yildayoq buzib bo‘lish ehtimoli yettidan biri ekanini taxmin qilmoqda.
Shuningdek, «Metaculus» (onlayn bashoratlar hamjamiyati) platformasida ham ushbu tahdid muddati qisqarganini ko‘rsatmoqda. Avval ushbu voqea 2052-yilda yuz beradi, deb o‘ylangan bo‘lsa, endi bashorat 2034-yilga ertaroqqa ko‘chdi.
«Quantum Doomsday Clock» (ilmiy loyiha) esa holatga yanada jiddiylik bilan qaraydi. Ularning hisobiga ko‘ra, kvant kompyuterlari «Bitkoin» kodlarini 2028-yil 8-martgacha buzib kirishi mumkin.
Bitkoinni kvant texnologiyalardan himoya qilish nega qiyin?
Mutaxassislar vaqt bo‘yicha har turlicha fikr bildirishsa-da, muhim jihatda yakdil: agar kvantga chidamli yangilanishlar zarur bo‘lib qolsa, ularni joriy etish uchun ko‘p vaqt kerak bo‘ladi. Loppning fikricha, post-kvant standartiga o‘tish 5-10 yilga cho‘zilishi mumkin.
Kvant kompyuterlari xavflari atrofida munozaralar mavjud banklar kabi an’anaviy moliya muassasalari emas, balki «Bitkoin» uchun muhokama qilinishi sababini so‘rashganda, Lopp asosiy farqqa e’tibor qaratadi. Unga ko‘ra, turli tizimlarni yangilash tezligi bu borada muhim ahamiyatga ega.
«Chunki ular (bank tizimlari) o‘z tizimlarini «Bitkoin» ekotizimiga nisbatan yuzlab barobar tezroq yangilashlari mumkin», — deya javob berdi Lopp.
Bu orada boshqa bir bozor tahlilchisi blokcheyn tarmoqlarini kvantga chidamli kriptografiyaga o‘tkazish markazlashtirilgan tizimlarga qaraganda ancha murakkab ekanligini tushuntirib berdi.
«Bank sohasida va internetda bunday migratsiya nisbatan oddiy. Agar kriptografiya standartlari o‘zgarsa, ular yangi algoritmlarni birgalikda joriy etishlari, eski kalitlarni bekor qilishlari, rekvizitlarni qayta tarqatishlari va hatto foydalanuvchilarni majburiy ravishda o‘tkazishlari mumkin», — deya tushuntirdi u.
Aksincha, «Bitkoin»da bunday o‘zgarishlarni majburan kiritadigan markaziy boshqaruv yo‘q. Kvantdan keyingi raqamli imzolarga o‘tish uchun keng ijtimoiy kelishuv, texnik hamkorlik va istagan foydalanuvchilarning roziligi zarur bo‘ladi.
Tahlilchi izohiga ko‘ra, yo‘qolgan, tashlab ketilgan yoki faol bo‘lmagan «Bitkoin»lar va hamyonlarni o‘tkazib bo‘lmaydi. Natijada, kvant hujumlari amaliy bo‘lsa, muomaladagi tokenlar bir qismi abadiy zaif holda qoladi. Bu jarayonni murakkablashtiruvchi texnik cheklovlar ham bor.
«Ko‘plab kvantdan keyingi raqamli imzo sxemalarining kalit va imzo o‘lchamlari ECDSA’dan ancha katta. Jahon bo‘ylab takrorlanadigan va blok hajmi cheklangan tizimda bu oddiy o‘zgarish emas. Bank serveri yoki internetga ulanishda bu boshqariladigan xarajat bo‘lsa, blokcheynda bu muvofiqlik va kengaytirish masalasiga aylanadi», — deyiladi postda.
Demak, «Bitkoin»ni xavfsiz va barqaror qilgan markazsizlashtirish, uni zamon talabiga moslashtirishni ham, kriptografik himoyani tez o‘zgartirishni ham murakkablashtiradi, uni markazlashgan tizimlardan farq qiladi. Bozor barqarorligi, investitsiyalar barqarorligi, kelajak barqarorligi shunday tizimli farqlarga asoslanadi. Faoliyat nafaqat yangiliklar, balki mas’uliyat bilan belgilanadi. Kriptosohada vaqt – bu nafaqat pul, balki ishonch.
