«Bitkoin» xavfsizlik modeli yangi tekshiruv ostida, chunki texnologiya yetakchilari kvant xavflari haqida ogohlantirmoqda. «Solana» kompaniyasining asoschilaridan biri Anatoliy Yakovenko All-In Summit 2025 anjumanida «Bitkoin» besh yil ichida kvantga chidamli kriptografiyaga o’tishi kerakligini, aks holda jiddiy buzilishlarga duch kelishi mumkinligini aytdi.
Anatoliy Yakovenko sunʼiy intellekt kvant hisoblash texnologiyasini tezlashtirayotganini ta’kidladi. U bu holat «Bitkoin» kriptografiyasiga muvaffaqiyatli hujum qilish ehtimolini 2030 yilga kelib «50/50» ga oshiradi, deb hisoblaydi.
Solana asoschilaridan biri kvant tahdidlari haqida ogohlantirmoqda
Yakovenko «Google» va «Apple» kompaniyalarining kvantga xavfsiz vositalarni qabul qilganini ko’rsatib, ko’chish allaqachon boshlanganini isbotlaydi.
U ta’kidladi, ta’sir turlicha bo’ladi. Muhandislar aktivlarni himoya qilish uchun yillar davomida mehnat qilishlari kerak. Boshqa tomondan, jamoatchilik sunʼiy intellektga o’xshash darajada boylik ortishini ko’rishi mumkin.
“Muhandislar uchun bu yillar davomida mehnat, lekin boshqalar uchun kvant hisoblash katta imkoniyat,” dedi Yakovenko.
“Sunʼiy intellektning sur’ati hayratlanarli. Tadqiqot maqolalari misli ko’rilmagan tezlikda amalga oshirilmoqda,” deb qo’shimcha qildi u.
Regulyatorlar va texnologiya gigantlari muddatlarni belgilashdi
Regulyatorlar kvantdan keyingi xavfsizlik uchun qat’iy jadval belgilamoqda. «Milliy Standartlar va Texnologiyalar Instituti» (NIST) 2024 yil avgust oyida yangi standartlarni, jumladan ML-KEM va ML-DSA ni yakunladi. Ular endi global mezonlar hisoblanadi.
«Milliy Xavfsizlik Agentligi» (NSA) 2025 yil may oyida o’zining CNSA 2.0 rejasini e’lon qildi, bu 2033 yilga kelib kvantdan keyingi algoritmlardan to’liq foydalanishni talab qiladi. «Xalqaro Hisob-kitoblar Banki» banklarni tizimli xavflardan qochish uchun kriptografik moslashuvchanlikni, ya’ni usullarni tezda o’zgartirish qobiliyatini rivojlantirishga chaqirdi.
Texnologiya kompaniyalari ham tez harakat qilmoqda. «Microsoft» 2024 yil fevral oyida o’zining Majorana 1 chipini taqdim etdi, maqsad bir million kubitga yetish. «IBM» 2025 yil iyun oyida Nyu-Yorkda 2029 yilga kelib bugungi hisoblash quvvatidan 20,000 marta kuchliroq bo’lgan «Quantum Starling» tizimini ishga tushirishini e’lon qildi.
Bu yutuqlar Yakovenkoning sunʼiy intellekt, kvant tadqiqotlari va chip dizayni kutilganidan tezroq birlashayotganini tasdiqlaydi.
Ayni paytda, hukumatlar harakat qila boshladi. «El Salvador» o’zining «Bitkoin» zaxiralarini kelajakdagi kvant buzilishidan himoya qilish uchun bir nechta manzillarga bo’lib tashladi. Bu siyosatchilar xavfni haqiqiy deb bilishini ko’rsatadi.
Vaqt jadvali va tahdid darajasi bo’yicha bo’lingan hamjamiyat
Kripto jamoasi kvant tahdidlari qachon muhim bo’lishi haqida ikkiga bo’lingan. Kvant sunʼiy intellekt tadqiqotchisi Kreyg Gidni va «Naoris Protocol» kompaniyasining Devid Karvalyu «Bitkoin»ning elliptik egri raqamli imzo algoritmi, tokenlar egaligini himoya qiluvchi, besh yil ichida buzilishi mumkinligidan ogohlantirmoqda.
«Capriole Investments» asoschisi Charlz Edvards 2,500 mantiqiy kubit «Bitkoin»ning isbotlash mexanizmini quvvatlaydigan SHA-256 xesh funksiyasini kelgusi o’n yil ichida buzish uchun yetarli bo’lishi mumkinligini aytdi.
Boshqalar bu qo’rquvlar oshirib yuborilgan deb hisoblaydi. «Blockstream» bosh direktori Adam Bek 2025 yil aprel oyida «X ijtimoiy tarmog’i»da kvant kompyuterlari haqiqiy tahdid bo’lishidan hali o’nlab yillar uzoqda ekanligini yozdi.
Shuningdek, «MicroStrategy» kompaniyasining raisi Maykl Saylor 2025 yil iyun oyida «CNBC» intervyusida shunga o’xshash fikr bildirdi. U kvant xavfi haqidagi gaplar ko’pincha marketing ekanligini va fishing va ijtimoiy muhandislik ancha katta xavf ekanligini ta’kidladi.
Yaqinda chiqqan sarlavhalar bu taranglikni ko’rsatadi. 2025 yil 4 sentyabrda Arizona Davlat Universiteti bitiruvchisi va «IBM Quantum» havaskori Stiv Tippeconnic «IBM»ning 133-kubitli Heron protsessoridan foydalanib, Shor uslubidagi hujum bilan oltibitta bitli elliptik egri kriptografiya kalitini buzdi.
Tadqiqotchi Ben Sigman «X ijtimoiy tarmog’i»da bu chuqur kvant sxemalari haqiqiy apparatda ishlashi mumkinligini isbotlaganini tushuntirdi, lekin cheklovlarni ham ta’kidladi: oltita bit faqat 64 imkoniyatni anglatadi, bu esa klassik kompyuterlar uchun darhol yechiladigan masala.
Sigman bunday o’yinchoq misollardan «Bitkoin»ning 256-bitli elliptik egri imzolariga o’tish millionlab xatolarni tuzatadigan kubitlarni talab qilishini, bu miqyos kamida o’n yil uzoqlikda deb hisoblanishini qo’shimcha qildi. U haqiqiy xavf «hozir yig’ib, keyinroq dekript qilish» ekanligini, ya’ni shifrlangan ma’lumotlar bugun saqlanib, apparat yaxshilanganda kelajakda dekript qilinishi mumkinligini aytdi.
Hozircha, «Bitkoin» xavfsiz bo’lib qolmoqda va Taproot kabi yangilanishlar yoki NISTning Dilithium kabi kvantdan keyingi imzo sxemalari qattiq fork (tarmoqlanish)larsiz qo’shilishi mumkin.
