Bitkoin 17-dekabr kuni juda keskin o‘zgaruvchanlikni boshdan kechirdi — bir soat ichida narxi 3 000 dollardan ko‘proqqa ko‘tarilib, so‘ng jadal pasayib yana 86 000 dollar atrofida barqarorlashdi.
Bunday kuchli harakat muhim yangiliklar fonida yuz bermadi. Bozor ma’lumotlari ko‘rsatishicha, ushbu o‘zgaruvchanlik asosiy sabablar — kredit vositalari (leverage), treyderlarning joylashuvi va yetarli bo‘lmagan likvidlik — tufayli yuzaga kelgan.
Bitkoin narxining oshishiga “short squeeze” ta’sir ko‘rsatdi
Bitkoin ilk ko‘tarilishi 90 000 dollar pallasi tomon harakat qilganida boshlandi. Bu daraja — psixologik va texnik jihatdan muhim qarshilik hududi hisoblanadi.
Likvidatsiya ma’lumotlari shuni ko‘rsatadiki, kredit yordamida ochilgan qisqa pozitsiyalar shu hududdan yuqoriroqda to‘planib qolgan edi. Narx o‘sishda davom etganida, qisqa pozitsiyalarga ega treyderlar ularni yopishga majbur bo‘ldi. Bu esa Bitkoin sotib olishni talab etdi va narx yanada tezroq o‘sdi.
Ushbu o‘zgarishlar natijasida taxminan 120 million dollar miqdoridagi qisqa pozitsiyalar tugatildi. Shunday vaziyatda klassik qisqa siqilish (short squeeze) yuzaga keladi — ya’ni, majburiy sotib olish tufayli narx oddiy holatdan ko‘ra tezroq ko‘tariladi.
Ushbu bosqichda harakat kuchli ko‘rindi. Lekin uning asosi zaif edi.
Ko’tarilish uzoq muddatli likvidatsiya jarayoniga aylanib ketdi
Bitkoin qisqa vaqtga 90 000 dollarga chiqdi va shu paytda yangi treyderlar bozorga kirib, tez o‘sib borayotgan narxdan foyda olishga harakat qildilar.
O‘sha treyderlarning ko‘pi kredit yordamida uzun pozitsiyalar ochdi — ya’ni, ular narx ko‘tarilishi davom etadi, deb o‘ylashdi. Aslida esa narxni barqaror ko‘tarish uchun yetarli darajada oddiy (spot) savdo bo‘lmadi. Tez orada narx o‘sishi to‘xtadi.
Narx pasayishni boshlaganda, uzun pozitsiyalar xavf ostida qoldi. Muhim tayanch darajalari buzilgach, birjalar avtomatik ravishda o‘sha pozitsiyalarni yopishga kirishdi. Natijada 200 million dollardan ortiq uzun likvidatsiyalar bo‘ldi va bu bozorni yana bosib ketdi.
Bu ikkinchi to‘lqin — pasayishining birinchi ko‘tarilishiga qaraganda tezroq va chuqurroq bo‘lishiga sabab bo‘ldi.
Bir necha soat ichida Bitkoin yana 86 000 dollarga qaytdi va avvalgi daromadning katta qismini yo‘qotdi.
Pozitsiyalash maʼlumotlari bozordagi moʻrt vaziyatni ko‘rsatmoqda
«Binance» va «OKX» birjalari (kripto birjalari) treyderlarining joylashuvi bo‘yicha ma’lumotlar narx nega shunchalik o‘zgarganini ko‘rsatib berdi.
«Binance» birjasida eng faol treyderlarning uzun pozitsiyalarga bo‘lgan ishonchi o‘sdi. Lekin pozitsiya hajmi bo‘yicha ma’lumotlar shuni ko‘rsatadiki, bu treyderlarning aksariyati kichik miqdorda savdo qilgan — ya’ni, ular javobgarlikni katta qilib olmagan.
«OKX» birjasida esa savdo nisbatlari o‘ta o‘zgaruvchanlikdan so‘ng kuchli siljidi. Bu, yirik treyderlar tezda strategiyasini o‘zgartirganligini — ya’ni, pasayishdan foydalanib token sotib olganligini yoki risklarni (hedging) tuzatganligini bildiradi.
Bu uch omil — ko‘p sonli bir xil joylashuvdagi pozitsiyalar, ishonchning pastligi va kuchli kredit vositalar — bozorni har ikki tarafga ham, oldindan aytib bo‘lmaydigan tarzda katta harakatga olib keladi.
Bozordagi yirik o‘yinchilar yoki “kitlar” narx harakatini sun’iy ravishda boshqardimi?
Zanjir (blokcheyn) asosidagi ma’lumotlar bozor ishtirokchilari — masalan, «Wintermute» kompaniyasi (market-meyker) — narxlar beqaror bo‘lganda birjalarga Bitkoin o‘tkazayotganini ko‘rsatgan. Ushbu o‘tkazmalar narx o‘zgarishlari bilan bir vaqtda yuz bergan, biroq bu bozorni ataylab boshqarilgan degani emas.
Bozor ishtirokchilari narxlar o‘ta o‘zgaruvchan bo‘lganda zaxiralarini qayta taqsimlashadi. Birjalarga tokenlar kiritilishi har doim ham narxlarni tushirish uchun savdo qilinayotganini emas, balki riskni pasaytirish, marjani boshqarish yoki likvidlik ta’minlash uchun qilinayotganini anglashi mumkin.
Eng muhimi, barcha bu holatlar bozorning aniq ishlash qonunlari bilan tushuntiriladi: ma’lum hududlarda ko‘p likvidatsiyalar, oshirilgan kredit va kam savdo buyurtmalari. Koordinatsiyalangan boshqarish haqida aniq dalillar yo‘q.
Bu bitkoin kelajagi uchun nimani anglatadi
Bu holat, hozirgi Bitkoin bozori uchun asosiy tavakkalchiliklardan birini ko‘rsatmoqda.
Bozorda kredit hisobidan ishlash darajasi yuqoriligicha qolmoqda. Narx tez o‘zgarayotgan paytda, savdo qilish imkoniyatlari tezda qisqaradi. Narx muhim darajaga yaqinlashganda, majburiy savdolar narx o‘zgarishini kuchaytiradi.
O‘sha soatlarda Bitkoinning asosiy ko‘rsatkichlari o‘zgarmadi. Narxning keskin tebranishi bozordagi tuzilmaning zaifligi natijasi bo‘ldi, Bitkoinning uzoq muddatli qiymatiga ta’sir qilmadi.
Kredit hisobidan savdo normal holatga qaytmaguncha va sarmoya turg‘unlashmaguncha, bunday tebranishlar qayta yuzaga kelishi mumkin. Bu holatda, Bitkoin yangilik sabab narxini oshirmadi yoki pasaytirmadi.
Bitkoin kredit hisobidan savdoning bosimi tufayli o‘z narxiga zarar yetkazdi.
