Yangi hisobot Bitkoin va boshqa kriptoaktivlarning atrof-muhitga ta’sirini baholadi va ayniqsa Bitkoinni qattiq tanqid qildi. U bir Bitkoin tranzaksiyasi o’rtacha Britaniya uyining uch haftalik elektr energiyasi sarfiga teng ekanligini ta’kidladi.
Global terahash (hisoblash quvvati) va karbon ofsetlar muhim indikatorlar hisoblanadi, lekin ularni to’liq o’lchash qiyin. Hozirda elektr energiyasi xarajatlari blokcheynning ekologik tozaligini o’lchashning eng ishonchli usuli bo’lib ko’rinadi.
Bitkoinning hayratlanarli ekologik ta’siri
Bitkoinning ilk kunlaridan boshlab, kriptoning atrof-muhitga ta’siri sohada uzoq muddatli tashvish bo’lib kelgan, ayniqsa bu siyosiy qarshilik uchun sabab bo’lgani uchun.
Web3 kompaniyalari o’zlarining ekologik tozaligini tez-tez reklama qilishadi, lekin buni to’g’ri o’lchash qiyin bo’lishi mumkin, shuning uchun tadqiqotchilar chuqur tadqiqot o’tkazdilar:
Hisobot ayniqsa Bitkoinni tanqid qildi va uni Umumiy Ishlash Dalili (Proof of Work) blokcheyn protokollari uchun misol sifatida keltirdi.
Bu loyihalar boshqa kriptoaktivlarga qaraganda ancha yuqori atrof-muhitga ta’sir ko’rsatadi; bir Bitkoin tranzaksiyasi o’rtacha Britaniya uyining uch haftalik elektr energiyasi sarfiga teng bo’lishi mumkin.
Biroq, faqat elektr energiyasi iste’moli bu yerda muhim indikator emas. Garchi qayta tiklanadigan energiya Bitkoin mayningini quvvatlantirishi mumkin bo’lsa-da, ko’mir ham global terahash (hisoblash quvvati)ga katta hissa qo’shadi.
Shuningdek, ba’zi kompaniyalar o’zlarining karbon ofset xaridlarini reklama qilishadi, lekin ko’plab olimlar bu indikatorni chuqur noto’g’ri deb hisoblashadi.
Hisoblash uchun ko’plab omillarni hisobga olish kerak
Shu sababli, Bitkoinning haqiqiy atrof-muhitga ta’sirini baholash juda murakkab ish. Hisobotda faqat bir nechta kriptoaktivlar an’anaviy moliyaviy to’lov platformalari bilan raqobatlasha olishi aniqlangan: Solana, Algorand va NANO ayniqsa ajralib turadi.
«Men bu tarmoqlarni o’zim sinab ko’rganimda, raqamlarni yonma-yon solishtirishda nimadir noto’g’ri bo’lishi kerakdek tuyuldi. Bitkoin tranzaksiyasini yuborish va Solana orqali yuborish o’rtasidagi farq Atlantika okeanini kesib o’tish bilan chiroqni yoqish o’rtasidagi farqdek edi», dedi hisobot muallifi Pol Xolms.
Bu tarmoqlar imkon qadar “yengil” bo’lish uchun yaratilgan, minimal elektr energiyasidan foydalanadi. HBAR va Cardano kabi ko’plab loyihalar bu tuzilmani karbon ofsetlar bilan to’ldiradi, lekin ularning samaradorligini ob’ektiv baholash oson emas. Yaqinda bir misol blokcheynning samaradorligi qanchalik muhimligini ko’rsatadi.
Efirium ilgari Bitkoin bilan solishtiriladigan atrof-muhitga ta’sirga ega edi, lekin 2022-yildagi birlashish uning energiya iste’molini 99% dan ko’proqqa kamaytirdi. Bu Umumiy Ishlash Dalili va Umumiy Ulush Dalili (Proof of Stake) blokcheynlari o’rtasidagi farqni ko’rsatadi, bu esa Bitkoinni eskirgan ko’rinishga olib keladi.
Biroq, bu katta yaxshilanishga qaramay, Efirium hali ham samaradorlikka doim e’tibor qaratadigan blokcheynlarga qaraganda ko’proq karbon chiqaradi. Amalda, Solana an’anaviy moliyaviy to’lov platformalarining energiya iste’moli bilan ishonchli raqobatlasha oladigan eng yirik “ultra-yengil” protokoldir.
Shuni aniq aytish kerakki, Bitkoin hali ham ko’plab o’ziga xos foydalanish imkoniyatlariga ega, lekin uning atrof-muhitga ta’siri ehtimol tuzatib bo’lmas. Ongli kripto ixlosmandlari bu omillarni hisobga olishlari kerak.
