«Qadrsizlanish savdosi» degan ibora kripto olamidagi narrativ sifatida mashhur bo‘lib bormoqda. Uning mazmuni shuki: davlat kafolatlagan aktivlardan — masalan, obligatsiyalar yoki davlat chiqaradigan (fiat) valyutalardan — chiqib, oltin yoki Bitkoin kabi «barqaror» aktivlarga o‘tish.
«Bitwise» (aktivlarni boshqaruvchi kompaniya) bosh investitsiya direktori (CIO) Mett Xougan yaqinda «X» ijtimoiy tarmog’ida «qadrsizlanish savdosi» nazariyasi kuchayib, 2026 yilga qadar ommalashishini yozdi. Demak, bu nazariya nima va nega aynan hozir kuchaymoqda?
Bitkoindagi qadrsizlanish savdosi nazariyasi nima?
«Qadrsizlanish savdosi» nazariyasi Bitkoin kontekstida investorlarning davlat valyutalari (fiat) qiymati pasayishidan himoyalanish uchun Bitkoin sotib olishini anglatadi.
Hukumatlar qarz va pul-kredit rag’batlantirish choralarini kengaytirib, pul massasini oshirsa, har bir pul birligining xarid qobiliyati kamayadi. Bu jarayon «valyutaning qadrsizlanishi» deb ataladi.
Bitkoin tarmog‘ida taklif 21 million dona token bilan qat’iy cheklangan. U markaziy banklardan mustaqil. Shu bois u qadrsizlanishga qarshi qulay himoya vositasi sifatida ko‘riladi.
Shu nuqtai nazardan, Bitkoin «raqamli barqaror aktiv» sifatida ishlaydi. Oltin kabi. An’anaviy pulga ishonch susaysa, u qiymatni saqlab qolishga yordam beradi.
Global qarz ortib, inflyatsiya xavotirlari saqlanib qolayotgani bu yondashuvni tezlatdi. Investorlar boylikni pulning qadrsizlanishidan asrash strategiyasi doirasida Bitkoinni alohida bo‘lim sifatida ko‘ra boshlashdi.
Ortayotgan noaniqlik
Satoshi Nakamoto Bitkoinni yaratdi 2008-yildagi moliyaviy inqirozga javoban. 2009-yilda tarmoq ishga tushirilganida hosil bo‘lgan genesis blok (birinchi blok) ichida banklarni qutqarish haqida xabar bor edi.
Shuning uchun, asoschilarga oid sir saqlanib qolgan bo‘lsa-da, mazmun aniq: ushbu kriptovalyuta an’anaviy moliya tizimidagi beqarorlikka javob sifatida yaratilgan.
“Menimcha, Bitkoinning asosiy g‘oyasi doimo «qadrsizlanish savdosi»ning turli ko‘rinishlaridan biri bo‘lgan,” — dedi «Efficient Frontier» (kriptovalyuta bozorida likvidlik ta’minlovchi kompaniya) ijrochi rahbari Endryu Tu. “Buni Satoshi banklarni qutqarish haqidagi ishorani keltirgan genesis blokdan boshlab ko‘rish mumkin.”
Umuman olganda, moliyaviy bozorlar AQSh siyosatiga juda tez reaksiya beradi. Shu bois Donald Tramp ma’muriyati davrida bozorlar ba’zan juda keskin va kutilmaganda o‘zgaradi.
Buning yaqqol misoli — 10-oktabrdagi bojlar bo‘yicha xavotirlar sabab yuz bergan pasayish. To‘g‘ri, tiklanish ham deyarli shunchalik tez bo‘ldi.
Aslida, katta manzaraga qaralsa, haftadan haftaga beqarorlikka qaramay, so‘nggi bir yilda Bitkoin narxi 50% ga oshdi. Kriptosohada vaqt — bu nafaqat pul, balki ishonch. Bozor barqarorligi, investitsiyalar barqarorligi, kelajak barqarorligi.
Pulning qadrsizlanishi kriptovalyuta treyderlari uchun ijobiymi yoki salbiymi?
«Qadrsizlanish» atamasi jiddiy eshitiladi va bozor ishtirokchilari uchun tashvish uyg‘otishi tabiiy.
Ammo ko‘pincha bu atama beqaror bozorlarni tushuntirish uchun ishlatiladigan hikoyaga aylanadi. Chunki bozorlar AQShdagi qarorlar yoki global voqealarga tez ta’sir qiladi.
Bozorni har kuni kuzatadiganlar esa bu mavzuda boshqa fikrga ega bo‘lishi mumkin. Ularning umumiy kayfiyati biroz «ayiqcha» — ehtiyotkor va pasayish kutuvchi.
“Noaniqliklarga, shuningdek iqtisodchilarning 2023-yilda, ehtimol 2024-yilda, hatto 2025-yilda ham retsessiya va/yoki ayirbosh bozor ehtimoli yuqori degan fikrlariga qaramay,” — dedi «Globe 3 Capital» (investitsiya kompaniyasi) boshqaruvchi hamkor Jeff Emrbi. “Hozir xulosa qilish erta, biroq biz 2026-yilda yana bir buqa bozorini kutyapmiz.”
Agar «Bitwise» (aktivlarni boshqaruvchi kompaniya) vakili Mett Xougan bashorat qilganidek, 2026-yilda «qadrsizlanish savdosi» mavzusi keng muhokama qilinsa, Bitkoinga uzoq yillardan beri ishonib kelganlar bundan hayron bo‘lishmaydi.
Avvallari bu qarash «libertariy» bo‘lish yoki «sayferpank» yo‘nalishiga mansublik deb atalardi. O‘sha paytda u ommabop emasdi va taxminan 2016-yilgacha Bitkoinning qarshi-madaniyat ruhi sifatida ko‘rilardi. Hozir esa bu g‘oya ommalashib bormoqda.
“Bu — Bitkoin qiymati haqidagi hikoyaning eng asosiy poydevori,” — dedi «Paramount Digital» (raqamli investitsiya kompaniyasi) investitsiyalar direktori Vitold Smyeshek. “Shu ma’noda, iqtisodiy qarashlar va sayferpank qadriyatlari uyg‘unligi orqali kriptoga kirgan eski avlod uchun bu yangilik emas.”
Bitkoin rotatsiyasi
Bugun ehtimoliy kripto investorlarida tanlov ancha keng. «sayferpank» davrlarida esa deyarli faqat Bitkoin mavjud edi.
Asosiy (Layer‑1) blokcheynlar ko‘paydi, qoidalar ham qulaylashdi. Shu sabab korporatsiyalar turli tarmoqlarga qiziqa boshladi; natijada ularning tokenlari sezilarli qimmatlashishi mumkin.
Shunga qaramay, «qadrsizlanish» hikoyasiga eng mos aktiv — ehtimol, baribir Bitkoin.
“Qattiq cheklangan taklifga ega Bitkoin hozirgi fiat tizimiga qarshi himoya vositasi sifatida Bitkoin tarafdorlari tomonidan doim shunday qabul qilingan,” — dedi «Efficient Frontier» (kriptovalyuta bozorida likvidlik ta’minlovchi kompaniya) vakili Endryu Tu.
2020-yil pandemiyasi davridagi pul emissiyasidan keyin jami M2 pul massasi — ya’ni naqd pul va unga tenglashtirilgan mablag‘lar — taxminan 15 trln dollardan 20 trln dollardan oshdi.
Arzon va oson mablag‘lar oqimi «Bitkoin»ga o‘tishni kuchaytirdi va narxni ko‘tardi. 2020-yilgi karantin paytida «Bitkoin» hatto 4 000 dollargacha tushgan edi. Biroq bu, yirik makroiqtisodiy voqealar fonida mablag‘lar yana boshqa yo‘nalishlarga oqmaydi, degani emas. Kriptosohada vaqt — bu nafaqat pul, balki ishonch.
Narxlarning o‘zgaruvchanligi tajribasiz kripto egalari uchun doim ham yoqimli emas. Ammo u savdo qiluvchilar uchun foydali. «Newhedge» (ma’lumot yig‘uvchi platforma) ma’lumotlariga ko‘ra, birjalardagi «Bitkoin»ning kunlik savdo hajmi 17 mlrd dollar. Bozor barqarorligi, investitsiyalar barqarorligi, kelajak barqarorligi.
«Agar AI (Sunʼiy intellekt) pufagi yorilib, bozor qulab tushsa, ehtimol qisqa muddatda «Bitkoin» ham, umuman kriptobozor ham, balki oltin ham pasayadi. O‘rta muddatda esa ular ustunlikni qayta ko‘rsatishi mumkin», — dedi «Efficient Frontier» (savdo kompaniyasi) vakili Endryu Tu.
