«USDC» barqaror tokenining chiqaruvchisi bo‘lgan «Circle» kompaniyasi o‘zining «Arc» nomli 1-darajali blokcheyn tarmog‘i uchun ommaviy sinov tarmog‘ini (testnet) ishga tushirdi. «USDC» bozor kapitallashuvi bo‘yicha dunyodagi ikkinchi eng yirik barqaror token hisoblanadi.
Ushbu keng ko‘lamli loyiha katta ko‘mak oldi: dunyo bo‘ylab 100 dan ortiq tashkilot ishtirok etmoqda. Ular orasida «BlackRock» aktivlarni boshqaruvchi kompaniyasi, «Visa» to‘lov kompaniyasi, «Goldman Sachs» investitsion banki, «Amazon Web Services (AWS)» bulut xizmatlari kompaniyasi va «Coinbase» kriptovalyuta birjasi bor.
Iqtisodiy operatsion tizim yaratish
«Circle» kompaniyasi dushanba kuni matbuot xabari orqali Arc testnetini e’lon qildi. «Circle» kompaniyasi bosh direktori Jeremi Allayer tarmoq maqsadini ta’kidladi: «Arc barcha kompaniyalarga korporativ darajadagi tarmoq infratuzilmasi ustida xizmatlar yaratish imkonini beradi». U, shuningdek, platforma internetda «ochiq, hammani qamrab oladigan va samarali global iqtisodiy tizim»ni barpo etishga xizmat qilishini aytdi.
«Circle» kompaniyasi Arc’ni o‘zining yangi mahalliy (native) blokcheyni sifatida taqdim etdi. USDC odatda tranzaksiyalar uchun Efirium kabi ommaviy tarmoqlarga tayangan. Biroq bu tarmoqlarda to‘lovlar ko‘pincha baland va o‘zgaruvchan bo‘ladi, xarajatlar esa oldindan aniq emas. Arc ana shu muammoni hal qilishga qaratilgan.
Arc’ning o‘ziga xosligi shundaki, unda mahalliy «gaz tokeni» sifatida USDC qo‘llaniladi. «Gaz» bu yerda tranzaksiya va operatsiyalar uchun olinadigan tarmoq to‘lovi demakdir. Bunday yechim to‘lovlarni oldindan bashorat qilinadigan qiladi va xarajat tuzilmasini iqtisodiy jihatdan samaraliroq etadi. «Circle» kompaniyasi Arc orqali moliya sohasi talablariga mos keladigan blokcheyn infratuzilmasini taqdim etishni rejalamoqda. Bu talablarga mavjud ommaviy tarmoqlar ko‘pincha to‘liq javob bera olmaydi. Bozor barqarorligi, investitsiyalar barqarorligi, kelajak barqarorligi.
Uoll-strit va texnologiya gigantlari saf tortmoqda
Arc testneti sinov aktivlaridan foydalangan holda xavfsiz muhitda yangi funksiyalarni sinab ko‘rish imkonini beradi. Tizim turli moliyaviy ilovalarni qo‘llab-quvvatlaydi: qarz berish, kapital bozorlari, valyuta ayirboshlash va xalqaro to‘lovlar.
Buni ta’minlash uchun u «Circle» kompaniyasining mavjud barqaror token platformasi bilan bevosita integratsiyalashgan. Hozircha Yaponiyadagi «JPYC» barqaror token chiqaruvchi tashkiloti, shuningdek Braziliyadagi BRLA va Kanadadagi QCAD loyihalari testnetda qatnashmoqda. Kelgusida AQSh dollari va yevroga bog‘langan boshqa chiqaruvchilar ham jalb etilishi rejalashtirilgan.
Testnet ishga tushirilishi yirik institutlarning keng ishtirokini jalb qildi. Loyiha «BNY Mellon» banki, «Intercontinental Exchange (ICE)» birja operatori, «State Street» banki, «BlackRock» aktivlarni boshqaruvchi kompaniyasi, «Deutsche Bank» banki, «Goldman Sachs» investitsion banki, «HSBC» banki va «Standard Chartered (SC)» banki kabi Uoll-stritdagi yirik ishtirokchilarni birlashtirmoqda.
Shuningdek, «Amazon Web Services (AWS)» bulut xizmatlari kompaniyasi, «Mastercard» to‘lov kompaniyasi va «Visa» to‘lov kompaniyasi ham qo‘shildi. Yetakchi kriptovalyuta savdo maydonchalari ham ishtirok etmoqda: «Coinbase» kriptovalyuta birjasi, «Kraken» kriptovalyuta birjasi hamda «Robinhood» brokerlik platformasi.
«Circle» kompaniyasi uzoq muddatli rejasi Arc rivojini markazlashmagan boshqaruv tizimiga bosqichma-bosqich o‘tkazishdan iboratligini ma’lum qildi. Bunda validatorlar — tasdiqlovchi tugunlar — ishtiroki kengaytiriladi va hamjamiyat markazidagi faoliyat tamoyili yo‘lga qo‘yiladi. Faoliyat nafaqat yangiliklar, balki mas’uliyat bilan belgilanadi.
Nega steyblkoin chiqaruvchilari o‘zlarining 1-darajali blokcheynlariga ega bo‘lishni xohlaydi?
Barqaror token chiqaruvchilari hisob-kitob (settlement) infratuzilmasini o‘z nazoratiga olishga intilar ekan, «Circle» kompaniyasi ham barqaror token chiqarish bilan birga o‘z 1-darajali blokcheynini qurayotgan yagona subyekt emas.
«Tether» kompaniyasi («Stable» bilan) va «Stripe» to‘lov kompaniyasi («Tempo» bilan) ham shunga o‘xshash yo‘ldan bormoqda. Maqsad — Efirium yoki Tron kabi tashqi tarmoqlarga qaramlikdan chiqish. Asosiy qatlam (base layer) o‘z qo‘lida bo‘lsa, bunday kompaniyalar qonunlarga moslik funksiyalarini to‘g‘ridan-to‘g‘ri protokolga joylashi, tranzaksiya xarajatlarini boshqarishi va boshqa faoliyat turlari bilan «blokdagi joy» — ya’ni tarmoq sig‘imi — uchun raqobatsiz barqaror ishlashni ta’minlashi mumkin.
Masalan, «Tether» kompaniyasi «Stable» orqali o‘z blokcheyn rejasini amalga oshirmoqda. Kompaniya USDT tranzaksiyalari uchun optimallashtirilgan alohida 1-darajali blokcheyn qurish maqsadida 28 million dollar miqdorida boshlang‘ich investitsiya (seed) jalb qildi.
Iqtisodiyot nuqtayi nazaridan bu strategiya yirik chiqaruvchilar uchun ayniqsa jozibador. Hisob-kitob qatlamiga egalikdan olinadigan daromad an’anaviy to‘lovlarni qayta ishlashdagi marjadan ancha yuqori bo‘lishi mumkin. Bundan tashqari, maxsus zanjirlar (custom chains) protokol darajasida mijozni aniqlash tekshiruvlarini — KYC — joriy etishga, shuningdek kompaniyalarga o‘z «gaz tokeni»ni chiqarishga yo‘l ochadi. Bu yangi daromad manbalarini yaratadi va operatsion qaramliklarni kamaytiradi.
Texnik optimallashtirish barqaror tokenlarga xos qo‘llanish ssenariylari uchun katta ustunliklar beradi. Umumiy maqsadli blokcheynlar odatda dasturlanish va birga ishlashga ustunlik beradi, lekin to‘lov tizimlari talab qiladigan past to‘lov va yuqori o‘tkazuvchanlikni har doim ham ta’minlamaydi.
Maxsus yaratilgan zanjirlar, masalan Stable, soniyadan kam blok vaqtlari, parallel bajarish va yakuniylik kafolatini taklif qila oladi. Bular amaliy to‘lovlar va pul o‘tkazmalarida, ya’ni keng omma tomonidan qabul qilinishi uchun zarur bo‘lgan funksiyalardir. Kriptosohada vaqt — bu nafaqat pul, balki ishonch.
