Blokcheynni kengaytirish va «Sunʼiy intellekt»ni markazsizlashtirish bo‘yicha harakatlar davom etar ekan, bir muammoli to‘sqinlik doimiy ravishda yuzaga chiqmoqda: hisoblash quvvati. Zero-knowledge (nol bilim isboti) isbotlarini yaratish xarajatlari oshib borayapti. Bundan tashqari, «Sunʼiy intellekt» natijalarini hisoblashda ham yashirin va markazlashgan infratuzilma mavjud. Natijada dasturchilar ko‘pincha markaziy, qimmat va oddiy foydalanuvchilar uchun yetib bo‘lmaydigan hisoblash resurslariga tobelikda qolishmoqda.
Ushbu to‘sqinlikni bartaraf etishga harakat qilayotgan protokollardan biri bu – Cysic hisoblanadi. «Cysic» — bu markazsizlashtirilgan hisoblash bozori bo‘lib, ZK (nol bilimli) isbotlar va tasdiqlangan AI natijalarini taqdim etadi. Bugun, ushbu protokolning asosiy tarmog‘i alfa-rejimda rasmiy ishga tushirildi. Unda allaqachon 260 000 dan ortiq tugunlar (nodlar) faoliyat boshlagan. «Cysic» «Scroll», «Succinct» va «NetworkNoya» ekotizimlari bilan hamkorlik qilmoqda. Jamoa bu o‘zgarishni yangi ‘ComputeFi’ (hisoblash moliyasi) davri deb atamoqda. Hozirda hisoblash jarayoni blokcheynda tekshirila oladigan va ishonchli resursga, ya’ni haqqoniy hisoblash xizmatiga aylanmoqda.
Bu voqea blokcheyn va «Sunʼiy intellekt» sohalarida muhim o‘zgarishlar davom etayotgan bir vaqtda yuz bermoqda. «Efirium» blokcheyni ZK-ga asoslangan arxitekturalarga o‘tayotgan, modulli texnologiyalarning ko‘payishi va avtonom AI agentlarining paydo bo‘lishi natijasida markazsiz hisoblashga ehtiyoj kuchaymoqda. «zkSync» kabi loyihalar, yangi ZK infrastruktura va maxfiylik yechimlari tufayli 150% o‘sishga erishdi. Bu esa sarmoyadorlar va dasturchilarning ishonchli, tekshiriladigan hisoblash jarayonlariga asosiy qatlam sifatida emas, balki to‘liq ishonchli tizim sifatida e’tibor qaratayotganini ko‘rsatmoqda.
Yaqinda paydo bo‘lgan tendensiyalar, masalan, «Proof-of-AI» (AI natijasini isbotlash), markazsiz GPU bozorlari va hisoblash imkoniyatlarini tokenlash — bularning barchasi tekshirila oladigan, dasturlash mumkin bo‘lgan infratuzilma qatlamlariga o‘tishni ko‘rsatadi. Masalan, «AWS» (bulutli xizmatlar kompaniyasi) yaqinda ishlamay qolganida, markaziy xizmatlarning zaifligini ko‘rsatib berdi. Shu sababli, yaratuvchilar kuchli va ochiq muqobillarni izlamoqda.
Nega hisoblash markaziy infratuzilma muammosiga aylangan
Blokcheynni tezlashtirish va «Sunʼiy intellekt»ni integratsiya qilish natijasida hisoblash kuchiga ehtiyoj tez o‘sib bormoqda. Ammo an’anaviy infratuzilma markazsizlashgan tizimlarning o‘ziga xos talablari oldida ojiz qolmoqda:
- ZK isbotini yaratish: Nol bilimli isbotlar (ZK) ko‘plab kengaytirish strategiyalarining asosi sanaladi. Ular, ma’lumot ochilmasdan, maxfiylik va tasdiqlash imkonini beradi. Biroq, bu isbotlarni yaratish uchun kuchli va maxsus hisoblash quvvati talab qilinadi. Ko‘pincha, bunday xizmatlar bir necha markaziy operatorlar tomonidan taqdim etiladi. Bu holat esa markazsizlashuv imkoniyatini cheklaydi va xarajatlarni oshiradi.
- AI natijalarini tekshirish: AI modellari blokcheyn asosidagi jarayonlarga va avtonom agentlarga qo‘shilayotganda, faqat natija emas, balki ularni isbotlash mumkinligi ham muhim ahamiyat kasb etadi. Ya’ni, AI natijalari belgilangan qoidaga amal qilganini aniqlab olish zarur bo‘ladi. An’anaviy bulutli xizmatlar yuqori tezlikda natija beradi, lekin ularning blokcheyn bilan tabiiy mosligi, ya’ni natijani bevosita tekshirish imkoniyati yo‘q.
Bu omillar infratuzilmani yaratishda dasturchilarning fikri o‘zgarganini ko‘rsatadi: endilikda shunchaki hisoblashni bajarish yetarli emas. Ilovalar tobora ko‘proq raqamli ishonch, ya’ni hisoblash qanday o‘tganini ham isbotlab bera oladigan texnologiyani talab qilmoqda.
Yangi hisoblash iqtisodiyotida Cysic kompaniyasining o‘rni
«Cysic» asosiy tarmog‘ini ishga tushirganidan so‘ng, ishonchli hisoblash endilikda nazariy va’da emas, balki ekotizim uchun zaruratga aylandi. Markaziy serverlar yoki yopiqligi sababli ishonch bermaydigan xizmatlar o‘rniga ushbu tarmoq ZK isbotlari va AI natijalarini dunyo bo‘ylab kengaytirilgan tugunlar (nodlar) orqali taqsimlaydi. Bunda, oddiy foydalanuvchilar grafik protsessorlari hamda maxsus chiplar (ASIC) ishtirok etishi mumkin. Natijada, ishonchli va isbotlanadigan hisoblash bozorini tashkil etadi.
Asosiy tarmoq ishga tushguniga qadar protokol 10 milliondan ortiq ZK isbotlarini qayta ishlagan, 260 000 dan ortiq tugun ulab, 1,4 million hamyonni sinov bosqichlari orqali jalb qilgan edi. Hozir u Scroll, Succinct va «Polygon CDK» loyihalari bilan integratsiya qilinmoqda. Bu esa, loyiha haqiqatda foydalanuvchilarni jalb qilayotganidan dalolat beradi, nafaqat asossiz shov-shuvlar.
Tarmoqning maqsadi — oson kengayadigan va ishonchli hisoblashni pastroq narxda taqdim etish. «Sunʼiy intellekt» sohasida, «NetworkNoya» hamkorlari ushbu infratuzilma yordamida 70% ga tezlik oshgani va 91% ga xarajat kamaygani haqida ma’lumot beradi. ZK muhitida esa, «Succinct» va «Scroll» jamoalari hisoblash samaradorligini oshirish uchun aynan «Cysic»ning isbotlovchi tarmoqlaridan foydalanmoqda.
Loyihaning yondashuvi — hisoblashni yanada isbotlanadigan, markazsizlashtirilgan va dasturlash mumkin bo‘lgan holatga keltirishga harakat qilishdan iborat.
Markazlashmagan hisoblash — bu ekotizimdagi umumiy yo‘nalish, alohida qisqa harakat emas
«Cysic»ning ishga tushirilishi — Web3 va boshqa markazsiz tizimlarda uchrayotgan kengroq tendensiyaning bir qismidir. Loyihalarda turli yondashuvlar bo‘lishiga qaramay, ular duch kelayotgan asosiy muammo o‘zgarishsiz: markaziy hisoblash xizmatlariga qaramlikni qisqartirish, ishonchli va hamma uchun ochiq infratuzilma yaratish.
Masalan:
- Markazsizlashtirilgan «Sunʼiy intellekt» hisoblash tarmoqlari, masalan, NodeGoAI — bo‘sh turgan qurilmalardan foydalanib, AI vazifalarini taqsimlab, foyda olishning yangi yo‘lini o‘rganmoqda.
- «DePIN» harakati orqali yaratilgan resurs tarmoqlari ko‘lamli hisoblash imkoniyatlarini bo‘lishishni rag‘batlantirmoqda. Bu mavzu, «AWS» (bulutli xizmatlar kompaniyasi) ishlamay, Web3 infratuzilmasining bir qismini to‘xtatganidan so‘ng, yanada dolzarbroq bo‘ldi.
- Umuman olganda, markazsizlashtirilgan «Sunʼiy intellekt» infratuzilmasi muhokamalari shuni ko‘rsatadiki, ishonch, natijani tasdiqlash va tekshirish — endi faqat ilmiy izlanish emas, balki asosiy muammoga aylandi.
Ekotizimda kuzatilayotgan bu ishoralar, markazsizlashtirilgan hisoblash bir martalik loyiha emasligini, balki hisoblash imkoniyatlarini ajratish, narxlash va unga ishonch masalasidagi real cheklovlarga amaliy javob ekanini anglatadi.
Kutilayotgan yo‘nalishlar: nol bilim isboti (ZK), sunʼiy intellekt va boshqa yangiliklar
Garchi «Efirium» (Ethereum) rollaplari tabiiy boshlang‘ich nuqta bo‘lsa-da, «Cysic»ning maqsadlari faqat blokcheynni kengaytirish narrativi bilan cheklanmagan. Tarmoq allaqachon ishonchli AI natijalarini taqdim etishda foydalanilmoqda. Bu imkoniyat aqlli shartnomalar va avtonom agentlarga natija ayni belgilangan, ruxsat etilgan modeldan chiqqanini tekshirishga yordam beradi. Aynan shunday echimlar, «Sunʼiy intellekt» yordamida yaratilayotgan kontent tobora ko‘payib, manba ishonchliligi kuchliroq kafolat talab qilayotgan bir davrda juda muhimdir.
«Cysic» ilmiy hisoblash sohasidagi vazifalarni ham nishonga olgan. Masalan, genomika yoki iqlimni modellashtirish ishlarida natijalarning takrorlanuvchanligi va shaffofligi hayotiy ahamiyatga ega. Shu bilan birga, tarmoq DogeBox1 kabi ikki maqsadli asboblarga ham xizmat qiladi: bunday qurilmalar mayning va nol bilimli isbotlarni yaratish imkoniyatlari bo‘yicha real vaqtda moslashadi. Bu esa infratuzilma egalari uchun daromadni optimallashtirish imkonini beradi.
Barcha ushbu misollar shuni ko‘rsatadiki, hisoblash jarayoni endi shunchaki infratuzilma emas. U dasturlash mumkin bo‘lgan, tekshiriladigan va suyuq holatga o‘tyapti – va mana shu «ComputeFi» iqtisodiyotida «Cysic» asosiy o‘ringa ega bo‘layotir. Bozor barqarorligi, investitsiyalar barqarorligi, kelajak barqarorligi!
