Stablekoinlarning ommaviy ravishda ko‘plab qaytarilishi Yevropa Markaziy Bankini (YMB) o‘zining pul-kredit siyosatini o‘zgartirishga majbur qilishi mumkin, deb ogohlantirmoqda yuqori lavozimdagi bir amaldor.
Stablekoinlar bo‘yicha xavotirlar oshib bormoqda, ular jadal o‘sishni boshdan kechirmoqda. Ularning bozor qiymati 2025-yilda 300 milliard dollar oshib ketdi.
Yevropa Markaziy banki stabil tangalar haqidagi xavotirlarini bildirmoqda
Olaf Sleypen, «De Nederlandsche Bank» markaziy bankining prezidenti va Yevropa Markaziy Banki boshqaruv kengashi a’zosi, stablekoinlarning tez o‘sishi Yevropa iqtisodiyotiga jiddiy ta’sir ko’rsatishi mumkinligini ogohlantirdi. U dollar asosidagi stablekoinlarning tez sur’atlar bilan ko‘payishi haqida gapirar ekan, ularning foydalanishi shunday darajaga yetishi mumkinligini bildirdi, bunda ular tizim uchun muhim bo‘lib qoladi.
Bundan tashqari, u kattamiqyosli qaytarishlar, ya’ni stablekoinlarga to‘satdan ortiqcha talabning yuzaga kelishi, kriptovalyuta bozoridan tashqariga chiqadigan bozor notinchligini keltirib chiqarishi mumkinligini ta’kidladi.
“Agar stablekoinlar unchalik stabil bo‘lmasa, siz asosiy aktivlarni tezkor sotishga majbur bo‘lishingiz mumkin,” dedi Sleypen «Financial Times» nashriga.
Bunday holatda, u ECB o’z pul-kredit siyosatini qayta ko’rib chiqishga majbur bo‘lishi mumkinligini aytdi. Sleypenning ta’kidlashicha, markaziy bank foiz stavkalarini o‘zgarishga majbur bo‘lishi mumkin.
Biroq, bu siyosatni qat’iylashtirish yoki yumshatishni anglatadimi, aniq emas. U ma’murlar avvalo moliyaviy barqarorlik vositalariga tayanib, keyin foiz stavkalarini o‘zgartirishlariga alohida urg‘u berdi.
Agar investorlarga stablekoinlarni qaytarib berishga shoshilishsa, chiqaruvchilar xazina yeg‘ma obligatsiyalarni tezda likvidatsiya qilishga to‘g‘ri kelishi mumkin. Keskin sotuvlar AQSh davlat qarzlari daromadliligini oshirib, Yevropadagi obligatsiyalar bozorlariga ta’sir qilishi mumkin.
Bondag yildlar oshganda, moliyaviy sharoitlar torayadi, bu esa iqtisodiy faollikni sekinlashtirib, inflyatsiyaga ta’sir ko‘rsatishi mumkin. So‘ngra ECB foiz stavkalarini o‘zgartirishga majbur bo‘ladi, nafaqat ichki sabablar tufayli, balki kripto sohasidan kelib chiqqan notinchlikni bartaraf etish uchun.
Avvalroq, Yurgen Shaaf, ECBning Bozor Infrastruktura va To‘lovlar Bo‘limi maslahatchisi, xuddi shunday ogohlantirish bergan edi. U, agar stablekoinlar yevro hududida to’lovlar, jamg’armalar yoki hisob-kitoblar uchun keng qo‘llanilsa, ECBning pul-kredit sharoitlariga ta’sir qilish qobiliyatini asta-sekin zaiflashtirishi mumkinligini ta’kidladi.
Shaaf bu o‘zgarish dollarizatsiyalashgan iqtisodiyotlardagi dinamikaga o‘xshash bo‘lishi mumkinligini ta’kidladi, bu yerda foydalanuvchilar xavfsizlik yoki yaxshiroq daromad olish umidida dollarga tortiladi.
Shaafning aytishicha, dollar stablekoinlarining ustuvor roli oxir-oqibat Amerikaning moliyaviy va geosiyosiy mavqeini mustahkamlaydi va arzonroq qarz olish imkonini beradi hamda uning global ta’sirini kengaytiradi. Shu bilan birga, Yevropa nisbatan yuqori qarz olish xarajatlariga, pul-kredit siyosatining kamroq moslashuvchanligiga va strategik qaramlikning ko‘payishiga duch keladi.
“Buning bilan bog‘liq xavflar yaqqol – va biz ularni knsida baholanmagan holda qoldirmasligimiz kerak. Xorijiy stablekoinlarning chaqiriqlari operatsion qarshilik, to‘lov tizimlarining xavfsizligi, iste’molchini himoya qilish, moliyaviy barqarorlik, pul-kreditning mustaqilligi, ma’lumotlarni himoya qilishdan tortib, pul yuvishga qarshi kurashish va terrorizmga qarshi moliyalashtirish tartib-qoidalariga rioya qilishgacha boradi,” dedi Shaafqo‘shimcha qilib.
Stablekoinlardan foydalanish bozordagi kengayayotgan paytda tezlashmoqda
Yevropa mulozimlarining ogohlantirishlari stablekoin sanoati katta o‘zgarishlar davrini boshdan kechirayotgan vaqtda kelmoqda hamda asosiy tartib talablari joriy etilmoqda. DefiLlama’dan olingan ma’lumotlarga ko‘ra, bu sohaning bozor kapitalizatsiyasi faqatgina bu yil 48 foizga o‘sdi. Hozirda u 300 milliard dollardan oshdi.
«Tether» bozorning yetakchisi bo‘lib qolmoqda, bozor kapitalizatsiyasi taxminan 183,8 milliard dollarga yetdi. Ularning investitsiya faoliyati ham sezilarli darajada oshdi. Firma dunyodagi 17-yirik AQSh davlat qarzlari egasi, Janubiy Koreya kabi davlatlar oldida turibdi.
Bundan tashqari, stablekoinlardan foydalanish tezlashdi. Oylik hisob-kitob hajmi fevral oyida 6 milliard dollardan avgust oyida 10,2 milliard dollarga oshib, taxminan 70 foizga o‘sdi.
Biznesdan-biznesga faoliyati ayniqsa kuchli bo‘ldi. U oyiga 6,4 milliard dollarga yetdi va hozirda sektordagi barcha to‘lov oqimlarining deyarli uchdan ikki qismini tashkil etadi.
Prognozlarga ko‘ra, bu kengayish hali tugamagan. Citigroupning prognoziga ko‘ra, global stablekoin bozori 2030-yilgacha 3,7 trillion dollarga ko‘tarilishi mumkin. AQSh Xazina Departamenti bu bozor 2028-yilda 2 trillion dollarga yetishi mumkinligini keltirmoqda.
Agar bu prognozlar amalga oshsa, stablekoinlar jahon moliya tizimiga chuqurroq joylashishi kutiladi, bu ularning iqtisodiy ahamiyatini oshiradi va ular bilan bog‘liq tartibga solish muammolarini kuchaytiradi.
