«Efirium Jamg’armasi» (notijorat tashkilot) sobiq asosiy dasturchining 2024-yil may oyidagi xati qayta paydo bo’lganidan so’ng diqqat markazida qoldi.
Ushbu hujjatda dasturchi «Efirium Jamg’armasi»ning tashkilot madaniyatini tanqid qilib, uni asoschi Vitalik Buterin atrofida elita boshqaruv tuzilmasini yaratishda aybladi. U, shuningdek, muhim hissa qo’shuvchilarni yetarli darajada mukofotlamaslik orqali chetlatishda aybladi.
Efirium jamg’armasi ichida aslida nima sodir bo’lmoqda?
Péter Szilágyi, 2015-yildan 2025-yilgacha «Geth» (Go Ethereum) loyihasini boshqargan, 2024-yil 22-mayda «Efirium Jamg’armasi»ga yozgan xatini ommaga e’lon qildi. U xatda uchta asosiy muammoni ko’rsatib, Jamg’armaning boshqaruvi, mukofotlash tizimi va umumiy yo’nalishidan chuqur noroziligini bildirdi.
Avvalo, Szilágyi «Efirium Jamg’armasi» uning rolini qanday tasvirlayotgani va ichki muomalasi o’rtasidagi farqdan aziyat chekkanini aytdi. Jamg’arma uni Efiriumning ochiq qadriyatlarini ifodalovchi asosiy yetakchi sifatida ko’rsatgan bo’lsa-da, uning fikrlari ko’pincha ichki muhokamalarda e’tiborsiz qoldirilganini ta’kidladi.
Szilágyi markazlashuv muammolarini ham ko’tardi. Dasturchi Buterinni Efirium ekotizimiga bilvosita, lekin to’liq ta’sir o’tkazishda aybladi. Szilágyi fikriga ko’ra, Buterinning fikrlari, e’tibori va investitsiyalari qaysi loyihalar muvaffaqiyatli bo’lishini belgilaydi.
“Men Vitalikni juda hurmat qilaman, lekin u o’z muvaffaqiyatining qurboniga aylandi. U xohlasin yoki xohlamasin, u Efiriumda nima muvaffaqiyatli bo’lishini va nima bo’lmasligini to’g’ridan-to’g’ri belgilaydi… Efirium markazlashmagan bo’lishi mumkin, lekin Vitalik unga to’liq bilvosita nazorat qiladi,” deb yozdi u.
Szilágyi Buterin atrofidagi 5-10 kishilik ‘kichik boshqaruvchi elita’ tarmoq yo’nalishini belgilashda kuchga ega ekanligini aytdi. U bu kuchning jamlanishi Efiriumning ochiq ishtirok va tenglik tamoyiliga zid ekanligini ta’kidladi.
“Biz teng imkoniyatlar dunyosini yaratishga intildik, lekin eng muvaffaqiyatli loyihalar to’g’ridan-to’g’ri bir xil 5-10 kishi tomonidan qo’llab-quvvatlanadi, ularning orqasida bir xil 1-3 venchur kapitalistlar bor. Va bu to’g’ridan-to’g’ri nazorat Vitalikning do’stlar doirasidir. Efiriumning yo’nalishi har doim Vitalik bilan bo’lgan munosabatingizga bog’liq edi.”
Bundan tashqari, Szilágyi «Efirium Jamg’armasi»ning moliyaviy amaliyotlarini tanqid qildi. U jamg’arma tarmoqning asosiy infratuzilmasini yaratgan va saqlagan odamlarni tizimli ravishda kam maosh bilan ta’minlaganini ta’kidladi.
Szilágyi jamg’armadagi dastlabki olti yili davomida Efiriumning bozor kapitalizatsiyasi yuzlab milliard dollarga yetgan bo’lsa-da, uning umumiy daromadi soliqlardan oldin atigi 625 000 dollarni tashkil etganini, hech qanday rag’batlantirish yoki ulush berilmaganini aytdi.
“Vitalikning so’zlarini qayta aytadigan bo’lsam: ‘agar kimdir o’zini kam maosh olganidan shikoyat qilmasa, demak, ular juda ko’p maosh olmoqda.’ Men bu «Efirium Jamg’armasi» rahbariyatining eng katta muvaffaqiyatsizliklaridan biri ekanligiga ishonaman va jamg’arma ichki tuzilishi bu ma’lumotni ataylab yashirish uchun mo’ljallanganligi, bu dastlab tasodifiy bo’lgan bo’lsa ham, jamg’arma keyinchalik unga to’liq tayanib qolganiga ishonchimni mustahkamlaydi,” deb qo’shimcha qildi sobiq dasturchi.
Avvalroq, Szilágyi «Efirium Jamg’armasi» «Geth» jamoasini mustaqil tashkilot sifatida ajralib chiqishga majburlaganini, ajralishni osonlashtirish uchun 5 million dollar taklif qilganini aytgan edi.
Sobiq dasturchining maktubi Efirium jamg’armasiga qarshi norozilikni keltirib chiqardi
Ayni paytda, bu ma’lumotlar jamiyat tomonidan «Efirium Jamg’armasi»ni qattiq tanqid qilishga sabab bo’ldi. Szilágyi’ning maoshlar bo’yicha izohlari tezda muhokama markaziga aylandi, ko’pchilik jamg’arma o’zining katta resurslarini qanday ishlatayotganini savol ostiga qo’ydi.
“Agar «Efirium Jamg’armasi»dagi yetakchi dasturchi so’nggi 6 yil davomida yiliga 100 ming dollar ishlab topgan bo’lsa, ular milliardlab efirni bizning boshimizga to’kib nima qilishgan?” deb bir foydalanuvchi so’radi.
Sandeep Nailwal, «Polygon» (kompaniya) bosh direktori va hammuassisi, shuningdek, Efiriumga sadoqatini ochiqchasiga savol ostiga qo’ydi. U «Efirium Jamg’armasi» va uning asosiy hamjamiyatidan yetarli qo’llab-quvvatlash yo’qligidan noroziligini bildirdi.
Nailwal muhitni cheklovchi deb ta’rifladi va Efiriumning asosiy g’oyalari va «Polygon» kabi asosiy hissa qo’shuvchilarga munosabati o’rtasidagi farqni ko’rsatdi.
“Efirium hamjamiyati bir muncha vaqtdan beri tartibsizlik… Efirium hamjamiyati «Polygon»ni hech qachon L2 deb hisoblamaydi va hech qachon bozorlar tomonidan Efirium Beta sifatida qabul qilinmaydi… Polymarket katta yutuqqa erishganda, bu ‘Efirium’, lekin «Polygon»ning o’zi Efirium emas. Aql bovar qilmaydi,” deb izoh berdi u.
Bunga javoban, Buterin keskinlikni yumshatishga harakat qilib, X ijtimoiy tarmog’ida Nailwal va «Polygon»ni uzoq maqtov bilan ta’kidladi.
“Men @sandeepnailwal’ning shaxsiy hissalarini va @0xPolygon’ning Efirium ekotizimidagi juda qimmatli rolini juda qadrlayman,” deb yozdi u.
Rahbar «Polygon»ni «Polymarket»ni joylashtirgani, yuqori miqyosli ilovalarni qo’llab-quvvatlagani va ZK-EVM tadqiqotlariga va AggLayer kabi asosiy infratuzilmani rivojlantirishga erta resurslarni sarflagani uchun maqtadi. Shuningdek, u Nailwal’ning xayriya ishlarini, jumladan, «CryptoRelief»dagi rahbarligini va Buterinning «Balvi» pandemiyaga qarshi tashabbusini moliyalashtirgan SHIB daromadlaridan 190 million dollarni qaytarib berganini e’tirof etdi.
Shunga qaramay, na «Efirium Jamg’armasi» (notijorat tashkilot), na Vitalik Buterin Szilágyi xatida keltirilgan da’volar haqida izoh bermadi. Hozirda jamoa Efiriumning keyingi harakatlarini kutmoqda, bu esa butun dunyo bo’ylab blokcheyn boshqaruvi uchun muhim misollarni belgilashi mumkin.
