Amerika Qo’shma Shtatlari Prezidenti Donald Trampning Federal Rezerv mustaqilligiga qarshi kuchayib borayotgan hujumlari investorlarni tashvishga solmoqda. Ular orasida Rais Jerom Pauellni foiz stavkalarini pasaytirishga majburlash va Gubernator Liza Kukni ishdan bo’shatish kabi choralari Amerika institutlari va AQSh dollariga bo’lgan ishonchni larzaga keltirdi.
«Bitget», «Jelly Labs», «WeFi» va «ZIGChain» vakillariga ko’ra, Trampning bu harakatlari AQSh pul siyosatida tarixiy jihatdan noma’lum hududni ifodalaydi. Ular, oltin har doim noaniqlik davrida zarbani yumshatish uchun mavjud bo’lgan bo’lsa-da, investorlar hukumat nazoratidagi valyutalardan o’z portfellarini himoya qilish uchun Bitkoin tomon ham yuzlanishi mumkin deb hisoblashadi.
Federal rezervga siyosiy bosimning kuchayishi
Prezidentlikka kelganidan beri, Prezident Tramp Federal Rezervga qarshi bir qator hujumlarni amalga oshirdi, chunki u pul siyosatini yetarli emas deb hisoblaydi.
Hatto inauguratsiyasidan oldin ham, Tramp Rais Jerom Pauellni foiz stavkalarini pasaytirishga va iqtisodiy o’sishni rag’batlantirishga chaqirgan edi. Turli ijtimoiy tarmoq postlarida Prezident Pauellni “Janob Juda Kech” va “to’liq va mutlaq ahmoq” deb atagan.
Markaziy bankning siyosiy mustaqilligiga bo’lgan bu bosimlar yaqinda yangi cho’qqilarga yetdi. O’tgan oyda Tramp Federal Rezerv Gubernatori Liza Kukni ipoteka firibgarligi ayblovlari tufayli ishdan bo’shatishini e’lon qildi.
Kuk keyinchalik Trampga qarshi sudga murojaat qildi, bu harakatni Federal Rezerv mustaqilligini buzishga qaratilgan noqonuniy urinish deb atadi. Ikki kun oldin, AQSh tuman sudyasi Kukning tarafini olib, uni ishdan bo’shatishni vaqtincha to’xtatdi. Tramp bu qarorga apellyatsiya berdi.
Nega bu safar boshqacha
Tarix shuni ko’rsatadiki, bu AQSh hukumati Federal Rezervga siyosiy kun tartibi va pul siyosati o’rtasidagi farqlar tufayli bosim o’tkazgan birinchi holat emas.
Masalan, sobiq Prezident Richard Nikson 1972-yilgi qayta saylanish kampaniyasida iqtisodiy pasayishdan qochishga qat’iy qaror qilgan edi, chunki u 1960-yilgi saylovda mag’lubiyatga sabab bo’lgan deb hisoblagan. Niksonning keyinchalik Nikson tasmalari orqali oshkor qilingan suhbatlari, u o’sha paytdagi Rais Artur Bernsni foiz stavkalarini pasaytirishga va iqtisodiyotni rag’batlantirish uchun pul miqdorini oshirishga undaganini ko’rsatadi.
Ko’proq mashhur bo’lgan holatda, sobiq Prezident Lindon B. Jonson Vetnam urushi davrida foiz stavkalarini oshirish qarori tufayli o’sha paytdagi Rais Uilyam Makkesni Martin kichikni devorga turtib yuborgan edi.
Biroq, mutaxassislar hozirgi darajadagi aralashuvni misli ko’rilmagan deb hisoblashadi.
«112 yillik tarixida, hech bir amaldagi AQSh Prezidenti Federal Rezerv Gubernatorini yoki Raisini ishdan bo’shatishga urinmagan. Liza Kuk bilan bog’liq vaziyat juda qutblangan, chunki AQSh sudyasi hozirda Prezidentni Fed Gubernatorini ishdan bo’shatishdan to’xtatdi. Tramp ma’muriyati huquqiy to’siqlardan chekinmasligi bilan tanilgan va mamlakat Liza Kukni ishdan bo’shatishning oxirini ko’rmagan bo’lishi mumkin», – dedi «Bitget» bosh operatsion direktori Vugar Usi Zade «BeInCrypto»ga.
Agar Tramp ma’muriyati apellyatsiyada g’alaba qozonsa, bu Fed mustaqilligining huquqiy asosini zaiflashtiradi va markaziy bank siyosiy vosita sifatida qabul qilinishi mumkin.
Bu voqealarni kuzatib, investorlar muhim savolni berishmoqda: Hozir eng yaxshi investitsiya strategiyasi qanday?
Bozor Fed mustaqilligiga hujumlarga qanday munosabat bildirmoqda?
«WeFI» bosh direktori Maksim Saxarov markaziy bankka qilingan so’nggi hujumlarni ayniqsa tashvishli deb biladi, chunki Prezident noroziligini yashirincha bildirish o’rniga, ijtimoiy tarmoqlarda ochiqchasiga butun dunyoga ko’rsatmoqda.
Investorlar buni allaqachon sezishgan.
«Investorlar uchun bu butunlay boshqa o’yin, chunki o’tmishda bozor siyosiy shovqinni shunchaki shovqin deb qabul qilishi mumkin edi. Ammo bugungi kunda tahdidlar ishonchli ko’rinadi va bozorlar Fedning xavf ostida ekanligini hisobga olishni boshlamoqda», – dedi Saxarov.
Ayni paytda, investorlarning AQSh hukumatiga bo’lgan ishonchi pasayishi dollarni zarar ko’rishga olib keladi. Agar bu tortishuvli muhit davom etsa, Amerika iqtisodiyoti sezilarli beqarorlikka duch keladi.
«Agar siyosatchilar ishonchni tiklaydigan moliyaviy choralarni ko’rmasalar va buning o’rniga uni yemiradigan siyosatlarni davom ettirsalar, oqibatlar sezilarli bo’lishi mumkin. Biz doimiy inflyatsiyani, investorlar yuqori xavf mukofotlarini talab qilgani uchun obligatsiyalar daromadlarining oshishini va dollar dunyo zaxira valyutasi sifatida bosim ostida qolishini ko’rishimiz mumkin», – dedi «Jelly Labs» boshqaruvchi direktori Santyago Sabater va qo’shimcha qildi: «Bu ishonchning yemirilishi boylik tengsizligini kengaytiradi va ijtimoiy va siyosiy qutblanishni chuqurlashtiradi — tizim qayta tiklanmaguncha beqarorlik davrlariga olib kelishi mumkin.»
Haqiqatan ham, ma’lumotlar allaqachon investorlarning AQSh dollariga bo’lgan ishonchini qayta baholayotganini ko’rsatmoqda.
Dunyo bo’ylab AQSh dollaridan uzoqlashish
Turli bozor indikatorlari investorlar orasida o’z aktivlarini qayta taqsimlash va AQSh bilan bog’liq bo’lmagan aktivlarga diversifikatsiya qilish tendensiyasining o’sib borayotganini ko’rsatmoqda.
Bu haftaning boshida oltin narxi bir unsiya uchun 3,600 dollardan oshib ketdi va yangi rekord o’rnatdi. Oltin an’anaviy ravishda “xavfsiz boshpana” aktiv sifatida tanilgan. Bu narxning oshishi investorlarning iqtisodiy va geosiyosiy beqarorlikdan xavotirda ekanligini ko’rsatadi.
Ayni paytda, obligatsiyalar bozori ham bu xavotirni kuchaytirdi.
«Biz allaqachon chuqur teskari rentabellik egri chizig’ini ko’rmoqdamiz, bu esa bozor kelajakda iqtisodiy qiyinchiliklarni kutayotganini bildiradi. Agar bu fiskal yoki monetar aralashuvlarga qaramay uzoq muddatli obligatsiyalar rentabelligi oshishi bilan davom etsa, bu Federal zaxira tizimining inflyatsiyani nazorat qilish qobiliyatiga ishonchning haqiqiy yo’qolishini ko’rsatadi», dedi Sabater.
Butun dunyo bo’ylab markaziy banklar oltin sotib olishni ko’paytirmoqda. 2025-yil o’rtalarida “World Gold Council” (Jahon Oltin Kengashi) tashkiloti tomonidan o’tkazilgan so’rov natijalariga ko’ra, ko’pchilik markaziy banklar o’z zaxiralarini oshirishni rejalashtirmoqda.
Haqiqatan ham, 1996-yildan beri birinchi marta global markaziy banklarning oltin zaxiralari AQSh g’aznachilik obligatsiyalaridan oshib ketdi. Bu tendensiyani harakatlantiruvchi asosiy omil – dunyo bo’ylab asosiy zaxira valyutasi sifatida AQSh dollariga bo’lgan qaramlikni kamaytirishga qaratilgan strategik harakat.
Shaxsiy darajada esa, investorlar ham o’z portfellarini diversifikatsiya qilishni boshladilar.
Yangi pul davri boshlanadimi?
Saxarovning fikriga ko’ra, bu so’nggi o’zgarishlar dunyoning AQSh dollariga bo’lgan “qaramligini” nihoyat tugatishi mumkin.
«O’nlab yillar davomida dunyo global zaxira valyutasi sifatida dollarga tayanib keldi. Biroq, so’nggi yillarda sodir bo’lgan voqealar bu modelning barqaror emasligini ko’rsatdi. AQSh o’z mavqeidan suiiste’mol qilib, trillionlab dollarlarni bosib chiqardi va dollardan siyosiy qurol sifatida foydalandi», dedi u va qo’shimcha qildi: «Menimcha, biz yangi monetar davrning boshlanishida turibmiz — bu davrda dunyo endi bitta valyutaga emas, balki bir nechta valyuta va aktivlarga tayanadi.»
Oltinning 5,000 yillik tarixi xavfga qarshi muhim himoya sifatida o’z o’rniga ega. Ammo endi yangi va kuchli alternativ paydo bo’ldi: Bitkoin.
Bitkoin va oltin: zamonaviy portfelni diversifikatsiya qilish vositasi
Mutaxassislar Bitkoin oltinni oxir-oqibat almashtiradimi yoki u bilan birga mavjud bo’ladimi degan masalada ikkiga bo’lingan. Ammo ular umuman olganda, Bitkoinning o’ziga xos va qimmatli xususiyatlarga ega ekanligiga qo’shilishadi, bu xususiyatlarni boshqa hech bir aktiv to’liq takrorlay olmaydi.
«Oltin hozirda o’sib bormoqda, bu uning noaniq davrlarda ishonchli himoya sifatidagi rolini ta’kidlaydi. Bitkoin raqamli qatlam qo’shadi: u markazlashmagan, ko’chma va tobora ‘raqamli oltin’ sifatida qabul qilinmoqda. Birgalikda ular ikki tomonlama himoyani ifodalaydi — oltin asrlar davomida ishonchlilikka ega, Bitkoin esa texnologiya va infratuzilma bilan global moliya qanday rivojlanayotganiga mos keladi», dedi “ZIGChain” kompaniyasining hammuassisi Abdul Rafay Gadit “BeInCrypto”ga.
Uning fikricha, investorlar uzoq muddatda bu ichki afzalliklarni albatta hisobga olishadi.
«Tuzilmaviy diversifikatsiya ehtimoli yuqori – dollarga kamroq tayanish va tokenlashtirilgan, shaffof moliyaviy infratuzilmani ko’proq qabul qilish. Katalizator voqealar va siyosatdagi o’zgarishlar hissiyotlarni ‘pro-kripto’ optimizmi va ehtiyotkorlik o’rtasida tebratib turadi, eng kuchli oqimlar esa xavfsiz deb hisoblangan aktivlarga, masalan, Bitkoin va oltin kabi, ko’proq yo’naltiriladi, spekulyativ tokenlarga emas», – dedi Rafay Gadit.
Saxarovning fikriga ko’ra, stabilkoinlar an’anaviy moliya va raqamli aktivlar o’rtasidagi muhim bog’lovchi bo’ladi.
«Kripto tomonida, stabilkoin kirimlarini kuzatib boring – narxga bog’langan raqamli tokenlar, ular kriptoga naqd pul ko’prigi sifatida xizmat qiladi. Keskin o’sish bank tizimidan tashqarida boshpana izlayotgan pulni anglatadi; u yerdan Bitkoinga qayta taqsimlash qisqa qadamdir», – dedi u.
Ushbu parallel tendensiyalar yangi investor fikrlash tarzining o’sishini ko’rsatadi.
Dunyo dollardan voz kechadimi?
Iqtisodiy inqirozlar va bozor beqarorligi yangilik emas, lekin texnologik taraqqiyotning misli ko’rilmagan tezligi yangilikdir. Ushbu o’zgarishlar uzoq muddatli moliyaviy tizimlarni qayta tasavvur qilishning yangi usullarini taklif qiladi.
Sezilarli darajada, Bitkoinning xususiyatlari o’z vaqtida paydo bo’lib, odamlarga o’z pullarini boshqarishning muqobil usulini taqdim etdi – ayniqsa, beqarorlik hukm surayotgan sharoitlarda.
«Bu butunlay markazlashmagan, global va neytral yagona aktiv. Bu xalqning puli, xalq uchun. Agar mas’uliyatli odamlarga ishonib bo’lmasa, bu juda kuchli narsa bo’ladi», – dedi Saxarov.
Amerika Qo’shma Shtatlaridagi siyosiy va iqtisodiy noaniqlik o’sib borayotganligi global moliyaga yangi yondashuvni rag’batlantirishi mumkin, bu esa yagona zaxira valyutaga bog’liq bo’lmaydi. Hali erta bo’lsa-da, ishlar shu yo’nalishda harakat qilayotganga o’xshaydi.
