«Federal Reserve» (AQSh Markaziy banki) 2025-yilda birinchi marta 25 bazis punktiga (bp) foiz stavkasini pasaytirishi bozor munozaralariga sabab bo’ldi.
Bu qaror kutilgan edi, ammo rais Jerom Pauellning kechagi matbuot anjumanidagi yumshoq ohangi va «Federal Reserve»ning (AQSh Markaziy banki) keskin bo’lingan nuqtalari investorlarni kelajakda nima bo’lishi haqida o’ylantirib qo’ydi.
Pauell xavf boshqaruvi bo’yicha burilish haqida ishora berdi
Pauell foiz stavkasini pasaytirishni xavf boshqaruvi qarori sifatida taqdim etdi. U AQSh mehnat bozoridagi yoriqlarni misol keltirdi.
Qayta ko’rib chiqilgan ish haqi ma’lumotlari avvalgi hisobotlarga qaraganda 911,000 ish o’rni kamligini ko’rsatdi. Uzoq muddatli ishsizlikning oshishi esa asosning zaifligini ko’rsatmoqda.
«Inflyatsiya xavflari yuqoriga qarab, ishsizlik xavflari esa pastga qarab yo’nalgan», dedi Pauell o’z nutqida.
«Federal Reserve» (AQSh Markaziy banki) raisi, siyosatchilar foiz stavkalarini tezda o’zgartirishga ehtiyoj sezmasligini, lekin chuqurroq pasayishni oldini olish uchun oldindan harakat qilishlari kerakligini ta’kidladi.
Pauell Trampning tariflarining inflyatsiyaga ta’sirini kamaytirdi. U bu ta’sirning kutilganidan sekinroq va kichikroq bo’lganini aytdi.
Biroq, u narx bosimlari 2026-yilgacha davom etishi mumkinligini tan oldi. Shu bilan birga, u mehnat bozorini endi «barqaror» deb atamadi.
U ishga olishning sekinlashishi, immigratsiya o’zgarishlari ta’minotni kamaytirishi va «Sunʼiy intellekt»ning kirish darajasidagi ish o’rinlariga ta’sir qilishi mumkinligini aytdi.
Asosiy xulosa: Pauellning so’zlari 2024-yildagi 50 bazis punktiga pasaytirishdan ko’ra yumshoqroq edi. Bu inflyatsiyadan ko’ra ishsizlikka ko’proq e’tibor qaratishga qaratilgan o’zgarishni ko’rsatadi.
Bozor reaksiyasi: AQSh Federal zaxira tizimidagi bo’linmalar to’liq namoyon bo’ldi, dollar pasaydi, aksiyalar likvidlikka e’tibor qaratmoqda
Yangi nuqtalar jadvali markaziy bankning konsensus topishda qiynalayotganini ko’rsatdi. 19 rasmiydan to’qqiztasi bu yil yana ikki marta pasaytirishni ko’rmoqda, oltitasi esa qo’shimcha pasaytirish kutmayapti.
Bitta a’zo hatto oshirishni prognoz qilmoqda, «Tramp» tayinlagan Stiven Miran esa 50 bazis punktiga pasaytirishni qo’llab-quvvatlab, qarshi chiqdi.
«Bu yig’ilish chalkashlik edi… Bitta a’zo bu yil «Federal Reserve» (AQSh Markaziy banki) oshirishni o’ylaydi… boshqasi esa beshta pasaytirishni kutmoqda. Bu ovoz berishni ‘konsensus’ illyuziyasini yaratish uchun manipulyatsiya qilish va keyin keng nuqtalar jadvalini e’lon qilish ularning ishonchliligini yanada pasaytiradi», dedi makro investitsiya tadqiqotchisi Jim Bianko o’z fikrida.
Ayni paytda, «The Kobeissi Letter» bu harakatni tarixiy deb atadi. U 30 yildan ortiq vaqt ichida birinchi marta asosiy PCE inflyatsiyasi 2.9% dan yuqori bo’lganida foiz stavkasini pasaytirishni ta’kidladi.
«Aniqki, «Federal Reserve» (AQSh Markaziy banki) mehnat bozorini inflyatsiyadan ustun qo’ymoqda», deb yozdi Kobeissi o’z fikrida. Bozorlar endi 2026-yil sentyabrigacha to’rt marta pasaytirishni kutmoqda.
Bozorning darhol javobi tez bo’ldi. AQSh dollari 2022-yil fevralidan beri eng past darajaga tushdi, aksiyalar esa rekord darajalarga yaqin qoldi.
Fyu’char bozorlar yil oxirigacha kamida ikki marta qo’shimcha pasaytirishni kiritdi. Kalshi ma’lumotlari uchta pasaytirish ehtimolini 60% dan yuqori ko’rsatdi.
Bozorlar kecha Pauellning nutqidan qanday xulosa chiqardi?
«Barchart» ta’kidladi, «Federal Reserve» (AQSh Markaziy banki) foiz stavkalarini fond bozorining tarixiy maksimumidan 2% ichida pasaytirganda, S&P 500 keyingi 12 oyda har doim 100% o’sgan, o’rtacha 14% foyda bilan.
«Fidelity»ning Jurrien Timmer bu lahzani 1998-yil oxiridagi LTCM inqiroziga qiyosladi. O’shanda «Greenspan Federal Reserve» (AQSh Markaziy banki) kuchli bozorlar ichida yumshatib, ajoyib tiklanishni rag’batlantirgan edi.
Kripto bozorlar ham likvidlik oqimlarini diqqat bilan kuzatmoqda. Tahlilchi Ash Crypto ko’proq foiz stavkalarini pasaytirish fonida ko’proq likvidlik imkoniyatlarini ta’kidladi. U bu kripto narxlarining ko’tarilishiga olib kelishi mumkinligini aytdi.
«Ko’proq pasaytirish = Ko’proq likvidlik = ko’tarilish», deb yozdi tahlilchi o’z fikrida.
Ehtiyotkorlik uchun asos
Shunga qaramay, hamma ham bu pasaytirish uzoq muddatli buqa bozorini keltirib chiqaradi deb ishonmaydi. Mark Minervini «Federal Reserve» (AQSh Markaziy banki)ning harakatini «ramziy» pasaytirish deb atadi. Inflyatsiyaning davomiyligini hisobga olgan holda, u bu agressiv yumshatish yo’lini ochishi ehtimoldan yiroq deb hisoblaydi.
«Foiz stavkalarining pasayishi odatda ijobiy ta’sir ko’rsatadi, ayniqsa, ular retsessiya davrida bo’lmasa. Ammo Federal zaxira tizimi (markaziy bank) to’g’ridan-to’g’ri iqtisodiy pasayishdan oldin harakat qilmoqda. Bu farq muhim: bu agressiv pasayish yo’lini kamaytiradi, bu esa bozorga ta’sirini kamaytirishi mumkin», – deb ta’kidladi.
Ayni paytda, «The Conversation» iqtisodchilari muvozanatni saqlash zarurligini ta’kidladilar: juda tez pasayish inflyatsiyani qayta kuchaytirishi mumkin, juda sekin harakat esa mehnat bozorida keskin pasayish xavfini tug’diradi.
Tariflar sababli narxlarning oshishi ayniqsa kam daromadli oilalar uchun murakkablik tug’diradi, chunki ular import qilingan zaruriy tovarlarga ko’proq mablag’ sarflaydilar va bu tovarlar narxi oshmoqda.
Henrik Zeberg, uzoq yillik tsikl tahlilchisi, bozorlar jiddiy pasayishdan oldin eforik o’sish bosqichiga kirishi mumkinligini ogohlantirdi.
«Hozirgi likvidlik bozorning qulashiga olib kelishi mumkin bo’lgan yuqori cho’qqini yaratadi», – deb yozdi va bugungi o’sishni 1920-yillarning oxiridagi holatga qiyos qildi.
Keyingi qadamlar qanday bo’ladi
Kuchli bozor texnikasi va zaiflashayotgan asosiy ko’rsatkichlar o’rtasidagi farq investorlarni noaniq holatda qoldiradi.
Investorlar Jerom Pauellning qo’shimcha pasayishlar bo’lishini bildirganiga ishonishmoqda. Shu sharoitda, hissiyot ijobiy, hech bo’lmaganda hozircha, aksiyalar rekord darajada va kriptovalyutalar o’sishda.
Ushbu maqola yozilayotgan paytda, Bitkoin 117,107 dollarga savdo qilinmoqda, Efirium esa 4,572 dollarga almashmoqda. Ikkala aktiv ham Federal zaxira tizimining qaroridan keyin kuchli ko’rsatkichlarni namoyish etdi.
Biroq, xavflar mavjud va investorlarning ishonchini yemirishda davom etmoqda. Bular quyidagilarni o’z ichiga oladi:
- Mehnat bozorining retsessiyaga tushishi,
- Tariflar sababli inflyatsiyaning barqarorligi, va
- Pauellning «xatarlarni boshqarish» yondashuvi atrofidagi siyosiy ohanglar.
Agar Federal zaxira tizimi juda agressiv pasayish yo’lini tanlasa, inflyatsiyaga qarshi kurashishdagi ishonchliligini yo’qotish xavfi mavjud. Shu bilan birga, ishsizlikning oshishi, agar ehtiyotkorlik bilan harakat qilmasa, keyinchalik yanada keskin choralar ko’rishga majbur qilishi mumkin.
Shunday qilib, Bitkoin kabi xavfli aktivlar uchun kelgusi haftalar likvidlikka asoslangan optimizm bilan belgilanadi. Biroq, bu o’sish nozik zamin ustida ekanligini tushunish bilan birga.
Shuni ta’kidlash joizki, Jerom Pauellning o’zi Federal zaxira tizimi «murakkab vaziyat» bilan yuzlashayotganini tan oldi, bu erda uning vazifasining har ikki tomoni xavf ostida. Bunday vaziyatlar tarixi ko’pincha bozorlar avval o’sib, keyin esa hisob-kitob qilishini ko’rsatadi.