Kripto hamjamiyati AQSh konservativ faoli Charlz Kirkning o’ldirilishi va ukrainalik qochqin Irina Zarutskaning pichoqlanishi kabi so’nggi fojialarga bog’liq tokenlarning paydo bo’lishini qoralamoqda.
Tanqidchilar bu harakatlarni «axloqsiz» va «jirkanch» deb atab, yaratuvchilarni qayg’u va jamoatchilik e’tiboridan foyda olishda ayblamoqda.
Insoniy yo’qotishlar qanday qilib imkoniyatparast kriptovalyuta ishga tushirishlariga turtki berdi
Kripto bozorida e’tiborni tortgan voqealardan so’ng yangi tokenlar chiqarilishi yangilik emas. Masalan, 2024-yil oxirida «PNUT» memkoini jamoatchilikning Peanut ismli olmaxonni o’ldirilishiga qarshi noroziligi ortidan yaratilgan edi.
Xuddi shunday, Ilon Maskning o’zini «Dogefather» deb atashi Dogefather mavzusidagi tokenlarning ko’payishiga sabab bo’ldi. Ammo, so’nggi chiqarilgan tokenlar inson fojialariga bevosita bog’liqligi bilan ajralib turadi.
«BBC» xabariga ko’ra, 31 yoshli Charlz Kirk mahalliy vaqt bilan soat 12:20 da otib o’ldirilgan. Bu voqea Utah Valley Universitetida uning «Amerika Qaytish Turi» davomida sodir bo’lgan. Uning o’limi haqidagi xabar tarqalishi bilan tadbir tartibsizlikka aylandi.
O’sha vaqtdagi AQSh prezidenti Jo Bayden va Barak Obama, shuningdek, bir qancha Oq uy amaldorlari hamdardlik bildirishdi.
Boshqa tomondan, 23 yoshli ukrainalik qochqin Irina Zarutska o’z vatanidagi urushdan qochib, 22-avgust kuni poyezdda pichoqlab o’ldirilgan. Ushbu o’limlar milliy qayg’u va siyosiy munozaralarga sabab bo’ldi, lekin ular ham foyda olish maqsadida tokenlarning chiqarilishiga turtki bo’ldi.
«DexScreener» ma’lumotlariga ko’ra, «Charlz uchun adolat» tokenlari xabardan so’ng darhol paydo bo’ldi va kripto sohasida axloqsiz foyda olish haqida xavotirlarni kuchaytirdi.
Qiziqarli tomoni shundaki, ushbu tokenlarning bir nechtasi bir necha soat ichida qiymatini minglab foizga oshirdi.
Xuddi shunday, sentabr oyida «Irina uchun adolat» tokenlari ham paydo bo’ldi. Tokenlar bo’yicha qiziqish Ilon Maskning 1 million dollar xayriya qilish va’dasidan so’ng yanada kuchaydi. Bu esa bir nechta tokenlarning narxini oshirdi.
Biroq, so’nggi ma’lumotlar memkoinlarning narxi tushib ketganini ko’rsatdi, bu esa ko’pincha «pump va dump» sxemalari yoki to’g’ridan-to’g’ri «rag pull» sxemalari bilan bog’liq.
Kripto olamidagi axloqiy muammo: tanqidchilar ‘adolat tokenlari’ni firibgarlik deb atashmoqda
Tokenlarning chiqarilishi bozor tomonidan ham katta tanqidga uchradi. «X» (ilgari «Twitter» ijtimoiy tarmog’i) da Crypto Rug Muncher ko’pchilik tokenlarni firibgarlik deb atadi.
«Kimningdir o’limidan foyda olish uchun firibgarlik tokenlarini chiqarish jirkanch», deb yozilgan postda.
Tahlilchi ma’lum qildiki, eng katta CHARLIE tokeni (shartnoma: CsKfV8ePhQWiyQxNJwXhKZHcmUyNWBkHFGrkZGdJpump) allaqachon ichki savdolarni qayd etgan. Bundan tashqari, GMGN token bilan bog’liq 700 dan ortiq yangi hamyonlar yaratilganini aniqladi — bu esa sun’iy to’plam va boshqa qizil bayroq xatti-harakatlari bilan bog’liq.
Boshqa bir tahlilchi baholadiki, CHARLIE va IRYNA tokenlarini ishlab chiquvchilar allaqachon chiqarilishdan deyarli 2 million dollar foyda olishgan, bu esa fojialardan foyda olishning axloqiyligini savol ostiga qo’yadi.
«Menimcha, IRYNA tokenini boshqargan guruh CHARLIE tokenini ham boshqarishga harakat qilmoqda. Agar sizda axloq bo’lsa, uni savdo qilishdan uzoqroq turing», deb qo’shimcha qildi bozor kuzatuvchisi.
Shunga qaramay, «X» ijtimoiy tarmog’idagi postlar turli xil hissiyotlarni aks ettiradi. Ba’zi treyderlar Kirk va Zarutskani hurmat qilish uchun tokenlarni sotib olishni himoya qiladilar.
«Bu shunchaki token emas – bu adolat uchun harakat. Har bir savdo nafaqat spekulyatsiya, balki Irinani qo’llab-quvvatlash usuli. Jamiyat birlashmoqda, hajm oshmoqda va ko’pchilik bu missiyani chuqur his qilmoqda. Irina tinch yotsin, lekin uning ismi blokcheynda yashaydi», – deb ta’kidladi «Altcoin Vietnam» (altkoinlar bilan shug’ullanuvchi tashkilot).
«Adolat tokenlari»ning ko’tarilishi kripto sanoatidagi eng qiyin savollardan birini ochib beradi: innovatsiya, spekulyatsiya va insoniyat o’rtasidagi chegara qayerda? Ba’zilar uchun bu tokenlar birdamlik ramzi sifatida ko’riladi.
Boshqalar uchun esa ular Charlz Kirk va Irina Zarutskaning fojiali o’limi atrofidagi qayg’udan foyda olishga qaratilgan sinik urinishlardan boshqa narsa emas. Sanoat bu ziddiyat bilan hisoblashmaguncha, kriptodagi axloqiy munozara faqat kuchayadi.