Fransiya “Telegram” ijtimoiy tarmog’i asoschisi Pavel Durovning sayohat qilishga qo’yilgan barcha cheklovlarini 2025-yilning 13-noyabrida rasmiy ravishda olib tashladi. Bu bilan bir yillik politsiyaga muntazam qatnov va harakatlanishga qo’yilgan cheklovlar tugatildi. Ikki fuqarolik – Fransiya va Rossiya fuqarosi bo’lgan Durov, 2024-yilning avgustida Parijda hibsga olingan edi. Endilikda u sud nazoratisiz chegaralarni bemalol kesib o’tishi mumkin.
Bu holat davom etayotgan jinoiy tergov uchun muhimdir. Chunki bu Pavel Durovga 10 yilgacha qamoq jazosi va 550,000 dollardan ortiq jarimalar xavfini keltirishi mumkin.
Hibsdan ozodlikka: Durovning huquqiy cheklovlar tarix jadvali
Durovning muammolari 2024-yil avgustida Parijning Le Bourget aeroportida hibsga olingandan keyin boshlandi. Unga qo’yilgan ayblovlar “Telegram” ijtimoiy tarmog’ining uyushgan jinoyatchilikni yengillashtirgani to’g’risidagi da’volarni o’z ichiga olgan. Frantsiya prokurorlari ushbu platformani noqonuniy kontent, ayniqsa, bolalarga nisbatan jinsiy zo’ravonlik haqida material tarqatishni nazorat qilishda hamkorlik qilishdan bosh tortishda ayblagan.
Boshida, Durov Fransiyadan chiqib ketishdan taqiqlanib, Nitssada politsiyaga muntazam xabar berish majburiyatini bajargan. Bir necha oydan so’ng, cheklovlar biroz yumshatilib, ikki haftadan oshmagan muddat davomida Birlashgan Arab Amirliklariga qisqa safarlarga ruxsat berilgan. Shunday bo’lsa-da, u hozirgacha Fransiya yurisdiktsiyasida qolgan edi.
“France 24” yangilik agentligiga ko’ra, Pavel Durov bir yil davomida barcha talablarni bajarganidan so’ng, unga qo’yilgan sayohat va sud cheklovlarini olib tashlashga qaror qilindi. Shunday qilib, politsiyaga majburiy qatnovlar va harakatlanishga qo’yilgan barcha geografik cheklovlar bekor qilindi.
Durov Fransiya rasmiylari tomonidan uch marta tergov qilindi. Uning advokatlari tergovning qonuniyligi va usullari ustidan doimiy ravishda norozilik bildirgan. Ular bu tergovlar milliy va Yevropa qonunlarini buzganini ta’kidlagan.
Cheklovlar tugasa ham jinoyat tergovi davom etmoqda
Durov sayohat qilish huquqiga ega bo’lsa-da, jinoiy tergov hali ham davom etmoqda. Fransiya rasmiylari “Telegram” ijtimoiy tarmog’i orqali noqonuniy tranzaksiyalarni osonlashtirish, bolalarga nisbatan jinsiy zo’ravonlik tasvirlarini tarqatish va noqonuniy kontentni targ’ib qilish kabi ayblovlar orasida niyatli uyushgan jinoyatchilikka aloqadorlikni o’rganmoqda.
Bu ish “Telegram” ijtimoiy tarmog’ini tarkibni kam nazorat qilgani sababli jinoyatlar uchun mos bo’lgan platforma sifatida tasvirlaydi. 2024-yilning dekabrida so‘roq qilinish jarayonida, Pavel Durov “Telegram” ijtimoiy tarmog’ida jinoyat ortib borayotganini tan olib, kuchliroq nazorat va’da qilgan. Platforma endi qo’shimcha nazorat vositalarini joriy qildi.
“Telegram” sunʼiy intellekt dastaklagan nazorat tizimlarini erta 2024-yilda joriy qilganini kompaniya hujjatlariga tayanib xabar qilingan. 2025-yilda platforma 34 milliondan ortiq guruhlar va kanallarni bloklaganligini e’lon qildi, bu esa nazorat kuchayganini ko’rsatmoqda. Bu qadam “Telegram” ijtimoiy tarmog’i jinoyatchilik tarmoqlarini qo’llab-quvvatlaydi, deb ayblagan tanqidlarni bartaraf etishga qaratilgan.
Majburiyatlarga rioya qilinishiga qaramasdan, Pavel Durov agar ayblangan bo’lsa, 10 yilgacha qamoq jazosi va 550,000 dollargacha jarimaga mahkum bo’lishi mumkin. Tergov Yevropada platformalar javobgarligi uchun muhim pretsedentlarni belgilashi mumkin, ayniqsa, kriptovalyuta hamjamiyatlarida mashhur bo’lgan shifrlangan xabarlar xizmatlari uchun.
Durov Frantsiya rasmiylarini tanqid qildi, so’z erkinligi bilan bog’liq xavotirlarni bildirdi
Tergov davomida Pavel Durov jamoatchilikka “Telegram” ijtimoiy tarmog’i orqali fransuz rasmiylarini tanqid qilib, hukumatning haddan tashqari nazoratiga e’tiroz bildirdi. U prokurorlarni protsessual xatolar bilan aybladi va uning hibsga olinishi erkinlik tarafdori bo’lgan Fransiyaga zarba berayotganini aytdi. Durov bu jarayonlarni so’z erkinligi va shifrlangan xabarlar ustidan hujum sifatida tasvirladi.
Uning himoyasi “Telegram”ni jinoyat vositasi emas, balki betaraf platforma sifatida ko’rsatmoqchi. Pavel Durov o’zini maxfiylik va so‘z erkinligini himoya qiluvchi shaxs sifatida ko‘rsatdi va Yevropa senzurasi deb bilgan narsaga qarshi chiqdi. Bu nuqtai nazar maxfiy xabarlashuvni raqamli erkinlik uchun muhim deb bilgan kriptovalyuta va maxfiylik himoyachilari orasida rezonans uyg’otdi.
Pavel Durovning sayohat cheklovlarini olib tashlash bo’yicha qarorini ijobiy qabul qilganlar ko’p, lekin kengroq huquqiy masalalar hal qilinmagan. Parij prokurorlari hamda Durovning huquqiy jamoasi hozirgi holat haqida ommaviy izoh berishdan bosh tortdi, shuning uchun sudning muddat va natijalari borasida savollar ochiq qolmoqda.
Bu holat maxfiylikka asoslangan texnologik platformalar va huquqiy nazorat o’rtasidagi davom etayotgan taranglikni ko’rsatadi. Fransiya tergovi davom etar ekan, uning natijalari Yevropada xabarlashuv xizmatlarini tartibga solish va foydalanuvchi kontenti uchun platformalar javobgarligini belgilashga ta’sir ko’rsatishi mumkin. Hoziroq esa, Durovning ozod sayohat qilish huquqi qisman g’alaba hisoblanadi, lekin huquqiy nizo hali tugamagan.
