«Uoll-strit» savdo kompaniyasi hisoblangan «Jane Street» (savdo shirkati) har kuni soat 10:00 da Bitkoin «dump»i (ko‘p miqdorda sotilishi) sodir etayotgani haqidagi da’volar 12-dekabr kuni yana ilgari surildi. Bunga sabab Bitkoin narxining kutilmaganda keskin tushib ketgani bo‘ldi.
Ijtimoiy tarmoqda foydalanuvchilar yana institutsional treyderlar va ETF (birjada sotiladigan jamg‘arma) bozorini shakllantiruvchilarni ayblashdi. Biroq ma’lumotlarga chuqurroq nazar solinsa, voqea yanada murakkabroq ekani ko‘rinadi.
“Jane Street” kompaniyasining soat 10:00 da yuzaga keladigan narrativi nima?
Mazkur taxminga ko‘ra Bitkoin ko‘pincha AQSH fond bozori ochiladigan soat 9:30 dan 10:00 gacha Yevropa vaqti bilan sotiladi. «Jane Street» (savdo shirkati) ko‘p bor tilga olinadi, chunki u AQSHning spot Bitkoin ETFlari uchun asosiy bozor ishtirokchisi va market-meyker (bozor shakllantiruvchi) hisoblanadi.
Da’volarda ushbu kompaniyalar narxlarni ataylab pasaytirib, majburiy likvidatsiyalarni (qarz hisobidan olingan pozitsiyalarni yopish) qo‘zg‘atadi va keyin tokenlarni (kriptovalyutalarni) arzon narxda yana sotib oladi, deyiladi. Biroq, bunday kelishilgan harakatlarni hozirgacha hech bir nazorat organi, birja yoki mustaqil ma’lumot manbasi tasdiqlamagan.
Bitkoin fyuchers bo‘yicha ma’lumotlar kuchli sotib yuborilishni ko‘rsatmayapti
Bitkoin bugun AQSH bozorining ochilishi paytida yonbag‘irda savdo qilinayotganini, ya’ni $92 000 – $93 000 oraliqda barqaror turganini ko‘rish mumkin. Soat 10:00 da hech qanday kutilmagan yoki odatdagidan tashqari katta savdo bo‘lmadi.
Keskin tushish keyinchalik — AQSHda kun yarmiga yaqin paytda sodir bo‘ldi. Bitkoin qisqa vaqtda $90 000 dan pastiga tushib, so‘ng barqarorlashdi. Bu voqea ochilish vaqtida emas, biroz kechikib boshlangan bosimni ko‘rsatadi.
Bitkoin f’yu’char kontraktlarining ochiq pozitsiyalari yirik birjalarda deyarli o‘zgarishsiz qoldi. Ochiq pozitsiyalar hajmi kun davomida deyarli o‘zgarmadi, bu esa yangi sotish pozitsiyalari sezilarli ko‘paymaganini bildiradi.
Institutsional savdo uchun muhim bo‘lgan «CME» (birja)da ochiq pozitsiyalar biroz kamaydi. Bu odatda tavakkalchilikni kamaytirish yoki xedj qilish (xavfni sug‘urta qilish) belgisi bo‘lib, doim ham faol sotuvni bildirib bermaydi.
Agar bozorga muhim ta’siri bor kompaniya boshchiligida kelishib sotish amalga oshirilganida, odatda ochiq pozitsiyalar hajmi keskin oshishi yoki tushishi kuzatilardi. Ammo bunday o‘zgarish bo‘lgani yo‘q.
Likvidatsiyalar narx o‘zgarishini tushuntiradi
Likvidatsiya ma’lumotlari mazkur vaziyatga yanada aniqroq izoh beradi. So‘nggi 24 soat ichida umumiy kriptovalyuta bozorida $430 milliondan ziyod majburiy yopilishlar bo‘lgan, ularning aksar qismi uzoq muddatli (long) pozitsiyalarga to‘g‘ri keladi.
Bitkoin bo‘yicha qariyb $68 million, Efirium esa undan ham ko‘proq miqdorda majburiy yopildi. Bu butun bozor miqyosida kredit vositasidan foydalanganlar birvarakayiga yo‘qotishga uchraganini, faqat Bitkoinga tegishli voqea emasligini ko‘rsatadi.
Narxlar muhim darajalardan pastga tushganda, majburiy yopilishlar (likvidatsiyalar) tezlashishi mumkin. Bu esa, ko‘pincha, yagona yirik sotuvchi bo‘lmagan bo‘lsa ham, narxning keskin tushishini keltirib chiqaradi.
Eng diqqatga sazovor holat shuki, AQSH spot Bitkoin ETFlari 11-dekabr kuni ketma-ket ikki kunlik barqaror oqimdan so‘ng $77 million miqdorida investitsion chiqim (outflow) qayd etdi. Bugungi qisqa muddatli narx zarbasining aksariyati aynan shu harakatda namoyon bo‘ldi.
Savdolarni faqat bitta birja boshqarmadi
Bunday harakatlar «Binance» (birja), «CME» (birja), «OKX» (birja) va «Bybit» (birja) kabi birjalar orasida keng tarqaldi. Sotuv bosimi biror birja yoki vosita doirasida markazlashmaganini ko‘rsatdi.
Ushbu holat muhim, chunki kelishilgan manipulyatsiya odatda iz qoldiradi. Bu safar esa harakatlar ko‘plab ishtirokchi va birjalarni qamrab olgan bo‘lib, avtomatlashtirilgan risklarni kamaytirish jarayoniga o‘xshadi.
Nega Jane Street haqidagi narrativ doim qaytib keladi?
Bitkoin narxi odatda AQSH bozor soatlarida tebranishni ko‘proq namoyon qiladi. Bunga ETFlar savdosi, makroiqtisodiy ma’lumotlar chiqishi va institutsional portfel qayta qadrlanishi sabab bo‘ladi. Bunday tuzilmaviy omillar narx harakatida muayyan andozadorlik paydo qilishi mumkin.
«Jane Street» (savdo shirkati) ETF bozorini shakllantirishdagi faol ishtiroki sababli taxminlar uchun oddiy nishonga aylanib qolgan. Lekin market-meyking (bozor shakllantirish) portfel balansini boshqarish va likvidlik yordamida xavfni kamaytirishni anglatadi, narxni bir yo‘nalishda manipulyatsiya qilish emas.
Bugungi harakatlar kriptobozorda ko‘p ko‘rilgan ssenariyni takrorladi: kredit vositalari yig‘iladi, narx tushadi, majburiy yopilishlar kuchayadi va yangi narrativlar paydo bo‘ladi.
