«Valyuta qadrsizlanishi savdosi» strategiyasi, chakana va institutsional investorlar tomonidan qo’llanilib, oltin va Bitkoin kabi qattiq aktivlarga sarmoya kiritish orqali fiat valyuta qadrsizlanishidan himoyalanishni maqsad qilgan. Ammo, bu strategiya natijalari o’rtasidagi katta farq tufayli qayta ko’rib chiqilmoqda.
10-oktabr kuni «Qora Juma Kripto Inqirozi» natijasida 19 milliard dollardan ortiq mablag’ yo’qotildi. Bu Bitkoinning keskin tushishiga olib keldi, shu bilan birga oltin rekord darajaga ko’tarilib, 4,000 dollardan oshdi.
Oltin xavfsiz joyga talab oshgani sababli ko’tarilmoqda
Yaqinda inflyatsiya va Federal Rezerv mustaqilligi haqidagi xavotirlar qattiq aktivlarga o’tishga turtki berdi. Bu o’zgarish shunchalik sezilarli ediki, «JPMorgan» (moliyaviy tashkilot) tahlilchilari bu holatni «valyuta qadrsizlanishi savdosi» deb atashdi.
Biroq, oltinning rekord darajaga ko’tarilishi Bitkoinning «valyuta qadrsizlanishi savdosi»da ishonchli komponent sifatida qolishi yoki oltin haqiqiy xavfsiz boshpana sifatida o’z mavqeini qayta tiklaganmi degan savollarni qayta ko’tardi.
«Bitkoin boshqa xavfli aktivlar kabi harakat qiladi… u oltin kabi xavfsiz boshpana emas. Dunyo dollar standartidan chiqib, oltin standartiga qaytmoqda», dedi uzoq vaqtdan beri Bitkoin skeptigi bo’lgan Piter Shiff o’zining so’nggi podkastida.
Bu izohlar oltin oktyabr oyida bir unsiya uchun 4,000 dollardan oshib, yil boshidan beri 60% ga o’sib, kengroq bozorni ortda qoldirgan paytda aytildi. «Reuters» (axborot agentligi) ma’lumotlariga ko’ra, qimmatbaho metallar dollar xavotirlari va iqtisodiy noaniqliklar fonida investorlar boshpana izlayotgan paytda ko’tarildi.
Bitkoinning notekis yo’li: xavfsiz boshpana yoki xavfli aktiv?
19 milliard dollarlik kripto sotilishi global tarangliklar, jumladan, Xitoy va AQSh o’rtasidagi savdo urushi va AQShning fiskal defitsitlari haqidagi xavotirlar ortib borayotgan bir paytda sodir bo’ldi. «JPMorgan» (moliyaviy tashkilot) ma’lumotlariga ko’ra, makro muhit valyuta qadrsizlanishidan himoya strategiyalari uchun qulay bo’lib qolmoqda: inflyatsiyaning o’sishi, qarzning ko’payishi va geosiyosiy bo’linishlar fiat tizimlariga bosim o’tkazmoqda.
Biroq, aktivlar xatti-harakatlaridagi keskin farq, oltin yangi cho’qqilarga chiqayotgan bir paytda Bitkoinning ikki raqamli pasayishi, Bitkoinning xavfsiz boshpana sifatidagi ishonchliligiga shubha tug’dirdi. Matbuot vaqtida Bitkoin 111,207 dollarda savdo qilinayotgan edi, haftalik jadvalda 8% ga pasaygan — bu oltin bilan keskin kontrast, u xuddi shu davrda deyarli 6% ga o’sdi.
«Valyuta qadrsizlanishi savdosi ko’proq memkoin kabi tuyuladi», deb yozdi shubhali treyder «X» ijtimoiy tarmog’ida, bu Bitkoinni inflyatsiyadan himoya qilishdan ko’ra texnologik aksiyalar bilan ko’proq bog’liq deb hisoblaydigan investorlar sonining ortib borayotganini aks ettiradi.
Shunga qaramay, Bitkoin tarafdorlari bu narrativdan osonlikcha voz kechishmayapti. «Tether» (kripto kompaniyasi) bosh direktori Paolo Ardoino, oltin va Bitkoin uzoq muddatli qiymat saqlovchi sifatida dolzarbligini saqlab qolishini ta’kidlaydi.
«Bitkoin va oltin har qanday boshqa valyutadan uzoqroq yashaydi», deb yozdi Ardoino «X» ijtimoiy tarmog’ida, kelajakda ikkala aktiv fiat xavfini himoya qilishda bir-birini to’ldiruvchi rol o’ynashini ko’rsatib.
Bundan tashqari, so’nggi zanjirli ma’lumotlar Bitkoin va oltin o’rtasidagi korrelyatsiyaning oshganini ko’rsatmoqda, bu esa investorlar ularni portfellarida yonma-yon joylashtirishda davom etayotganini anglatadi.
«Bitkoin-oltin korrelyatsiyasi yuqori; raqamli oltin narrativi hali ham tirik. Inflyatsiyadan himoya qilish talabi hali o’lmagan», deb ta’kidladi «Cryptoquant» (kripto tahlil kompaniyasi) bosh direktori Ki Young Ju.
Davom etayotgan korrelyatsiyalar investorlar Bitkoinni oltin bilan bir qatorda inflyatsiyadan himoya qilish vositasi sifatida ko’rishda davom etayotganini ko’rsatadi.
Biroq, Shiff kabi tanqidchilar Bitkoinning institutsional qiziqishi qaytishi mumkinligidan ogohlantiradi.
«Bitkoin uchun eng katta xavf – bu Bitkoin ETFlariga kirgan barcha mablag’lar, ular oltin ETFlaridan chiqqan», dedi u. «Ko’plab investorlar oltinga qaytishi mumkin».
U, shuningdek, Bitkoin xazina kompaniyalari orasida balansdagi stress haqida ogohlantirdi, bu esa ularni o’z aktivlarini sotishga majbur qilishi va narxga qo’shimcha bosim yaratishi mumkin.
Pul qadrsizlanishi savdosi hali ham dolzarb bo’lib qolganmi?
Turli xil narrativlarga qaramay, fiat tizimidan tashqaridagi aktivlarga talab oshib bormoqda. Bu talab «Bitkoin», oltin yoki ikkalasi orqali namoyon bo’lishi investorning vaqt ufqi va xavfga bo’lgan ishtiyoqiga bog’liq.
Oltin asrlar davomida pulning qonuniyligi va institutsional ishonchdan foyda ko’rishda davom etmoqda. Shu bilan birga, «Bitkoin» raqamli ko’chirish imkoniyati va cheklangan ta’minot taklif qiladi, lekin u hali ham o’zgaruvchan va hissiyotlarga bog’liq.
