Kripto bozori bu hafta tarixiy marraga yetdi, uning umumiy bozor kapitalizatsiyasi 4 trillion dollarga yaqinlashdi. Bu ko’plab raqamli aktivlar tarixiy maksimumlarga erishgan rally tufayli sodir bo’ldi. «Bitkoin», «Efirium» va bir qancha «altkoinlar» bu jarayonda yetakchilik qildi, investorlarning yangilangan ishtiyoqi va institutsional qabul qilish bilan qo’llab-quvvatlandi.
Bu ijobiy o’sish fonida taniqli kripto bozor kuzatuvchisi va muallif kripto sanoatini keskin tanqid qildi. U uning halolligi va uzoq muddatli barqarorligi haqida xavotir bildirdi.
Mutaxassisning kripto tanqidi: sohaning halolligi va uzoq muddatli barqarorligi xavf ostida
«X» ijtimoiy tarmog’ida (ilgari «Twitter») e’lon qilingan batafsil postda, Kolumbiya Biznes Maktabining yordamchi professori Omid Malekan kripto sanoatini ochiqchasiga tanqid qildi va bir nechta muammolarni ko’tardi.
Uning fikri uchta asosiy nuqtaga qaratilgan edi. Birinchidan, u ko’plab kripto loyihalari jamoa foydasini ko’zlayotganini, markazsizlashtirilgan yechimlar va innovatsiyalarga sodiqlikdan ko’ra ko’proq foyda olishni maqsad qilganini ta’kidladi.
Malekan, ayniqsa katta mablag’ to’playdigan loyihalar o’zlarining asl maqsadlarini unutib qo’yish tendensiyasini ta’kidladi. U katta miqdorda kapital yig’ish oxir-oqibat chalg’ituvchi omilga aylanishi mumkinligini tushuntirdi. Bu esa kripto ekotizimidagi asosiy qadriyat bo’lgan markazsizlashtirishdan e’tiborni chalg’itadi.
“Yig’ilgan mablag’lar uzoq muddatli muvaffaqiyat bilan salbiy bog’liq. Ma’lumotlar inkor etib bo’lmaydi. «Bitkoin» hech qanday mablag’ yig’madi, «Efirium» ozgina yig’di (zamonaviy standartlarga ko’ra), «Punks» bepul berildi va hokazo, shu bilan birga yuzlab million yoki hatto milliardlar yig’ib, hech narsaga erishmagan loyihalar mavjud,” u aytdi.
Bundan tashqari, Malekan, ayniqsa tokenlar va aksiyalar orqali bir vaqtning o’zida mablag’ yig’ish loyihalarida manfaatlar to’qnashuvi muammosiga e’tibor qaratdi.
U bu ikki tomonlama mablag’ yig’ish yondashuvi ko’pincha keng jamoatchilikdan ko’ra ichki manfaatdorlarni foyda olishiga olib kelishini ta’kidladi. Bu esa ishonchni va loyiha uzoq muddatli salohiyatini zaiflashtiradi.
“Jamoat xazinasiga tokenlar evaziga aksiyalar berish orqali hissa qo’shadigan markaziy o’yinchining (asoschi, Labs, Foundation, whale) eng ehtimoliy motivatsiyasi yashirin chiqish likvidligi. Tokenlar kuzatilishi mumkin, aksiyalar esa yo’q… Loyihalarni token chiqarishga undaydigan venchur kapitalistlar (ularning ko’pchiligi) o’zlarining LP-lari uchun imkon qadar tezroq pul ishlashga harakat qilmoqda, muvaffaqiyatli uzoq muddatli loyihalarni moliyalashtirishdan ko’ra,” Malekan da’vo qildi.
Ikkinchidan, Malekan keng tarqalgan bozor manipulyatsiyasi muammosini ta’kidladi. U pump va dump sxemalari, umumiy qiymatni oshirib ko’rsatish va shubhali staking mexanizmlari kabi amaliyotlarni keltirdi.
Uning fikricha, bu usullar loyihalarning qiymatini sun’iy ravishda oshiradi va investorlarni ayrim platformalarning sog’lig’i va qabul qilinishi haqida chalg’itadi.
“Har bir memkoin muxlisi yoki faylasufi bir nechta chat guruhlarida keyingi pump va dump sxemasini muvofiqlashtirayotgan kishidan bir daraja uzoqlikda (ko’pchilik buni o’zlari qilishadi),” u izoh berdi.
Uchinchidan, muallif bozorga kirayotgan yangi Layer 1 (L1) blokcheynlar va Layer 2 (L2) yechimlar sonining ortishiga shubha bilan qaradi.
Uning fikricha, yangi L1 blokcheynlarining ishga tushirilishi ko’pincha keraksizdir. U har qanday texnologik innovatsiya mavjud zanjirlarga integratsiya qilinishi yoki L2 yechimlar sifatida ishlab chiqilishi mumkinligiga ishonadi.
“Yangi loyiha (markazlashmagan ilova, haqiqiy dunyo aktivlari, markazlashgan birja zanjirga o’tishi, Web2 kompaniyasi yangi Web3 ishlarini qilishi) ma’lum bir L1 yoki L2 ni tanlashining eng ehtimoliy sababi ularga to’langanligi. Bu “ular texnologiyani yoqtirgani uchun” emas,” u qo’shimcha qildi.
U shuningdek, ruxsatli blokcheynlarning o’sishini tanqid qildi. Malekan ularni ‘innovatsiya teatri’ deb atadi. Ular jamoat blokcheynlarining qabul qilinishiga to’sqinlik qilishini ta’kidladi.
Ayni paytda, Malekan Ondo Finance markazlashmagan moliya (DeFi) protokoliga nisbatan keskin tanqidlar bildirdi. U uning faoliyatini ‘shubhali’ deb atadi.
“Yillar avval, men asoschilardan biri «Efirium» stakerlari broker-diler litsenziyalarini olishlari kerakmi yoki yo’qmi, degan savolni ommaviy ravishda o’ylab ko’rganini kuzatdim. Bu men eshitgan eng kam kiberpunk narsa. Hatto Gensler ham bunga ishonmagan,” Malekan aybladi.
Professorning izohlari kripto hamjamiyatida muhokama uyg’otdi. E’tiborlisi, bir nechta sanoat yetakchilari uning fikrlariga qo’shilishdi.
“Men bu odam Omidni bilmayman, lekin u juda mantiqli gapiradi. Kriptoda ko’plab firibgarliklar va firibgarlik harakatlari mavjud. Shuning uchun ko’pchiligimiz bu sohani oqilona tartibga solishni talab qilmoqdamiz. Chunki biz texnologiyaning rivojlanishini ko’rishni xohlaymiz,” MetaLawMan javob berdi.
Shunday qilib, kripto bozori o’zining so’nggi marrasini nishonlar ekan, Malekanning ogohlantirishlari uning duch kelayotgan muammolarini eslatib turadi. Investorlarning ishonchi yuqori bo’lgan bir paytda, kripto manfaatdor tomonlari ushbu tanqidlarni hal qila oladimi va markazsizlashtirilgan, shaffof moliyaviy kelajak va’dasini amalga oshira oladimi, degan savol ochiq qolmoqda.
Diskleymer
Trust Project qoidalariga ko‘ra, BeInCrypto faqat xolis va haqqoniy ma’lumotlarni taqdim etishga intiladi. Ushbu yangilik maqolasining maqsadi voqeani aniq va o‘z vaqtida yoritishdir. Shunga qaramay, BeInCrypto o‘quvchilarga ushbu kontent asosida moliyaviy qaror qabul qilishdan oldin ma’lumotni mustaqil ravishda tekshirishni va mutaxassis bilan maslahatlashishni tavsiya qiladi. Shuningdek, Shartlar va qoidalar, Maxfiylik siyosati va Diskleymerlar yangilandi.
