«Efirium» tarmog’i asoschilaridan biri Vitalik Buterin tarmoqning uzoq muddatli rejasida «kvantga qarshilik» muhim element sifatida ajratib ko‘rsatdi.
Bu, kvant hisoblashning rivojlanishi hozirgi kriptografik tizimlarni xavf ostiga qo’yishi mumkin bo‘lgan xavf paydo bo‘layotgan bir paytda sodir bo‘lmoqda.
Efirium kvantga bardoshli bo’lish uchun harakat qilmoqda
Argentinaning Buenos-Ayres shahridagi Devconnect konferensiyasida so‘zlagan Buterin, «Efirium» tarmog’i uchun ikki yil davomida amalga oshiriladigan strategiyalar va «Oddiy Efirium» mavzularini tushuntirdi.
Ma’lumot uchun aytib o‘tish kerakki, oddiy Efirium iyul oyida tarmoqning uzoq muddatli rivojlanishi uchun struktura sifatida joriy etilgan edi. Bu ramka tarmoqning asosiy qismida soddalik, xavfsizlik va samaradorlikka urg‘u beradi. Buterinning fikricha, bu vaziyatda «hamma joyda kvantga qarshilik» muhim qism hisoblanadi.
Shuningdek, u «Efirium» va «Bitkoin» xavfsizligini ta’minlovchi kriptografiya 2028 yilga kelib kvant hisoblashdagi yutuqlar oldida zaif bo‘lishi mumkinligini ta’kidladi.
Garchi ko‘plab ekspertlar kvant yutuqlarini uzoqroq kelajakda kutayotgan bo‘lsa-da, hozirgi kunda bu muddat faol tarzda ko‘rib chiqilmoqda. «Metaculus» prognoz platformasi kvant kompyuterlari 2034 yilga kelib RSA raqamini ajrata olishlari mumkinligini taxmin qilmoqda. Bu platformaning avvalgi prognozi hisoblanganidan qariyb 20 yil oldin sodir bo‘lishi ehtimoli bor.
Ba’zi ekspertlar kvant hisoblash xavflari 2028 yoki 2033 yillarda sodir bo‘lishi mumkinligini ogohlantirmoqda. Bu kvant texnologiyalari sohasida tezkor rivojlanishga ham mos keladi.
Oktyabr oxirida «Google» kompaniyasi algoritmik yutuqlar haqida xabar berdi. U «Out-of-order Time Correlator» (OTOC) algoritmini muvaffaqiyatli ishga tushirib, birinchi marta tasdiqlangan kvant ustunligini qo‘lga kiritganini ma’lum qildi.
«Out-of-order Time Correlator» (OTOC) algoritmi – bu ko‘p jismli tizimlarda kvant tartibsizliklari va axborot tarqalishini aniqlash uchun ishlatiladigan maxsus kvant korrelyatsiya funksiyalarini hisoblashga mo‘ljallangan algoritm.
«Kvant kompyuteri birinchi marta superkompyuterlar qobiliyatidan oshib ketgan algoritmni muvaffaqiyatli ishga tushirgan vaqtdir bu. Kvant tekshiruvi natijalarni qayta tiklash imkoniyatini anglatadi, ya’ni bizning kvant kompyuterimizda yoki shunga o‘xshash boshqa kompyuterlarda shu natijani olish mumkin. Bu muqarrar va klassikdan o‘tib ketadigan hisoblash kvant kompyuterlari amaliy ilovalar uchun vosita bo‘lishiga bir qadam yaqinlatadi», — deyiladi blogda.
Shu bilan birga, «IBM» kompaniyasi «IBM Quantum Starling» ustida ishlamoqda. Bu kompaniya ma’lumotiga ko‘ra, bu dunyodagi birinchi katta hajmli, xaklarsizlikka chidamli kvant kompyuteri bo‘lishi mumkin. U 2029 yilda mijozlarga yetkazilishi rejalashtirilgan.
Kvant texnologiyalari rivoji tezlashib va vaqt chegaralari qisqarar ekan, «Efirium» tarmog’i uchun kvantga erta qarshilik ko‘rsatish bu o‘zgarishni bildiradi: kelajakda kriptografiya kvant xavfsizligi bazaviy talab bo’ladi, nafaqat kelajakdagi talab sifatida.
Efiriumning kelajak borasidagi rejasi: Kelajak bizga nimalarni taqdim etadi?
Ayni paytda, Buterin kvantga qarshilikni jamoa ko‘rib chiqayotgan uzoq muddatli yaxshilanishlar ro‘yxatiga qo‘shdi. Bu ro‘yxatda «zk-friendly virtual mashinalari», «zk-friendly hash funksiyalari» ya’ni Poseidon, rasmiy tasdiqlash, optimal konsensus va tezkor yakunlash kabi maqsadlar bor.
O‘rta muddatda (2025-26 yillarda) reja kengayishiga katta eʼtibor beriladi, bu esa gaz limitini oshirishni o‘z ichiga oladi va EIP-7732 kabi yangilanishlarni amalga oshirishni, tugunlar tomonidan parallel qayta ishlanishiga imkon beruvchi blok darajasidagi kirish ro‘yxatlarini joriy etishni o‘z ichiga oladi.
Yana ozroq uzoqqa qaraganda (2026-27 yillarda), Buterin cenzuraga qarshilik ko‘rsatishni kuchaytirish, markazsizlashtirishni rivojlantirish va hisob qaydlarini kuchaytirish kabi yangilanishlarga urg‘u berdi.
