Raqamli makon doimiy ravishda o‘zgaradi. Bu insoniyatning rivojlanishga tinimsiz intilishidan darak beradi. Dial-up davridan tortib bugungi o‘ta ulangan olamgacha, internet hayotimizning deyarli barcha jabhasini o‘zgartirdi.
Shunga qaramay, web3 (blokcheyn asosidagi yangi avlod interneti) bo‘sag‘asida turibmiz. Bu yangi yondashuv adolatliroq, shaffofroq va foydalanuvchi markazidagi raqamli tajribani va’da qiladi. Bu o‘zgarish ikki asosiy tushunchaga tayanadi: Markazsizlashtirish va ommaviy qabul qilinish. Haqiqatan ham markazlashmagan va keng qo‘llanadigan web3 sari yo‘l oson emas. Biroq soha yetakchilarining fikrlari oldinga boradigan yo‘lni aniqroq ko‘rsatadi.
Avvalo, ushbu munozaraga bebaho fikrlari bilan hissa qo‘shgan mutaxassislarga chin dildan minnatdorchilik bildiraman. Eng samimiy tashakkurimiz «Trust Wallet» kripto hamyon xizmati Bosh ijrochi direktori (CEO) Eovin Chen; «BingX» kripto birjasi Mahsulotlar bo‘yicha bosh direktori (Chief Product Officer) va rahbari Vivyen Lin; «Bitget» kripto birjasi Operatsion direktori (COO) Vugar Usi Zade; «Xandeum Labs» texnologik laboratoriyasi Bosh ijrochi direktori (CEO) Berni Blyum; «CoinEx» kripto birjasi Bosh tadqiqot tahlilchisi (Chief Research Analyst) Jeff Ko; «BloFin» kripto birjasi Tadqiqot va opsionlar bo‘limi rahbari Griffin Ardern — o‘z qimmatli nuqtai nazarlarini baham ko‘rganlari uchun. Ularning hissasi web3 rivojlanishining navbatdagi bosqichiga xos murakkablik va imkoniyatlarni yorqin namoyon etadi.
Markazsizlashtirishning asosiy tamoyili
web3’ning mohiyati — Markazsizlashtirish. Bu shunchaki murakkab atama emas. Bu butun kripto ekotizimini tayanch qilib turadigan asosiy tamoyildir.
«Xandeum Labs» texnologik laboratoriyasi Bosh ijrochi direktori (CEO) Berni Blyum qisqa va lo‘nda shunday deydi:
«Markazsizlashtirish — kriptovalyutaning mavjud bo‘lish sababidir. Agar kripto markazlashmaganlikni ta’minlay olmasa, kriptoga hojat yo‘q — buni boshqa yo‘l bilan tezroq, yaxshiroq va arzonroq amalga oshirish mumkin. Eng avvalo, yuqori darajadagi Aqlli shartnoma platformalariga, masalan, «Solana» blokcheyn tarmog‘iga mahkam integratsiyalashgan, tasodifiy kirish imkoniga ega ma’lumot saqlash tizimlari zarur.»
Bu fikr muhim haqiqatni ko‘rsatadi: agar web3, Web2’dagi markazlashgan tuzilmalarni faqat boshqa texnologiya bilan takrorlasa, va’da qilingan natijani bermaydi.
Shuni davom ettirib, Vivyen Lin, «BingX Labs» tadqiqot laboratoriyasi Mahsulotlar bo‘yicha bosh direktori (Chief Product Officer) va rahbari, markazsizlashtirishni «raqamli hokimiyat tuzilmalarini qayta sozlash tugmasi» deb ta’riflaydi. U shunday dedi:
«U egalikni, kirishni va ishtirokni platformalargagina yoki soha mutaxassislarigagina emas, balki har bir insonga qaytaradi. Ishonchni bir joyga jamlash o‘rniga uni taqsimlash orqali biz shaffof, foydalanuvchi markazidagi va adolatga yo‘naltirilgan internetga yaqinlashamiz. «BingX» kripto birjasida aynan shu falsafa mahsulot yangiliklariga yondashuvimizning asosi bo‘lib xizmat qiladi.»
«Masalan, «BingX AI Master» orqali biz AI (Sunʼiy intellekt) va ma’lumotlar tahlilidan foydalanib, ilgari ko‘pchilikka ochiq bo‘lmagan vositalarni har bir treyderga taqdim etamiz. Bu markazlashmagan dizayn nimalarga qodirligini ko‘rsatadi: foydalanuvchilarni teng ravishda qo‘llab-quvvatlaydigan, shu bilan birga keng ko‘lamda shaffoflik va javobgarlikni ta’minlaydigan tizimlar.»
Qabul qilinishdagi insoniy to’siqlarni bartaraf etish
Shu bilan birga, markazlashmagan kelajak sari yo‘l to‘siqlarsiz emas. Eng katta muammolardan biri — web3’ning inqilobiy imkoniyatlari bilan oddiy odamlar hayotidagi amaliy qo‘llanilishi o‘rtasidagi masofani qisqartirish.
«Trust Wallet» kripto hamyon xizmati Bosh ijrochi direktori (CEO) Eovin Chen bu fikrni aniq ifodalaydi:
«Eng katta to‘siqlar texnik emas, insoniydir. Odamlar xavfsizlik, murakkablik va kripto hayotiga haqiqiy foyda qo‘shadimi-yo‘qmi, degan masaladan xavotir oladi. Keyingi milliard foydalanuvchiga yetib borish uchun soha kundalik muammolarni hal qiladigan, eng yuqori darajadagi xavfsizlikka javob beradigan va sodda tilda tushuntiriladigan mahsulotlar taqdim etishi kerak. Markazsizlashtirish shunchaki ideal bo‘lib qolmasin; u butun dunyo odamlari uchun amalda seziladigan foyda bo‘lishi shart.»
Bu juda muhim farqni ko‘rsatadi: web3 texnologiyasi murakkab bo‘lishi mumkin, lekin foydalanuvchi tajribasi shunday bo‘lishi shart emas.
Ommaviy qabul qilinish rostdan ham yuzaga chiqishi uchun soha mavhum g‘oyalardan nariga o‘tishi lozim. Odamlar uchun sezilarli, kundalik foyda beradigan yechimlar zarur. Buning uchun qulay interfeyslar, mustahkam xavfsizlik protokollari va kripto olamini soddalashtirib tushuntiradigan ravshan muloqot kerak. Soddalik, ishonch, tushunarlilik — shunda qabul qilish tezlashadi.
Vivyen Lin ham shunga qo‘shiladi. U yangi foydalanuvchilarga to‘sqinlik qilayotgan hissiy va tajribaviy omillarga urg‘u beradi:
«Eng katta to‘siqlar texnologik emas, ko‘proq hissiy va tajribaga bog‘liq. Ko‘pchilik uchun kripto hanuz murakkab, xavfli yoki faqat ayrimlarga ochiqdek tuyuladi. Keyingi milliard foydalanuvchini jalb qilish uchun ishtirokni bir vaqtning o‘zida ham sodda, ham ishonchli qilishimiz kerak. Ta’lim muhim, dizayn ham shunday ahamiyatga ega.»
««BingX» kripto birjasida biz to‘siqlarni kamaytirishga intilamiz. Bunga «BingX AI Master» va «BingX AI Bingo» kabi aqlli tizimlar yordam beradi. Ular bozor ma’lumotlarini aniq xulosalar va shaxsiylashtirilgan strategiyalarga aylantiradi. Murakkablikni yashirmaymiz, uni tushunarli qilamiz. Inson o‘zini xotirjam va xabardor his qilsa, qabul qilish tabiiy ravishda ortadi. Shunday qilib, tor doiradagi yangilikdan ommaviy qamrovga o‘tamiz.»
Bu nuqtai nazarga qo‘shimcha ravishda, «Bitget» kripto birjasi Operatsion direktori (COO) Vugar Usi Zade foydalanuvchini o‘qitish va aniq tartibga solishning ahamiyatini ta’kidlaydi:
«Inson omiliga xos murakkablik va seziladigan xavf muhim bo‘lsa-da, biz «Bitget» kripto birjasida to‘liq qamrovli ta’lim yetishmasligi ham katta rol o‘ynashiga ishonamiz. Potensial foydalanuvchilarning ko‘pi jargon va bozorning tebranuvchanligidan cho‘chiydi.»
«Narrativni soddalashtirishimiz kerak. Raqamli aktivlarning amaliy foydasi va uzoq muddatli salohiyatini ko‘rsatadigan, oson tushunarli ta’lim resurslarini taklif etish lozim. Bundan tashqari, turli yurisdiktsiyalar bo‘yicha aniq va izchil tartibga solish doirasi bo‘lishi ham chakana, ham institutsional investorlar ishonchini oshiradi. Bu seziladigan xavfni kamaytiradi va qabul qilishni tezlashtiradi.»
Vugarning fikri ikki vazifani yodga soladi: texnologiyani soddalashtirish va tartibga solish orqali ishonchli muhit yaratish. Faoliyat nafaqat yangiliklar, balki mas’uliyat bilan belgilanadi.
Almashtirish xarajati va sabr-toqat zarurati
«Almashtirish qiymati» ham jiddiy to‘siqdir. «BloFin» kripto birjasi Tadqiqot va opsionlar bo‘limi rahbari Griffin Ardern buni sodda taqqoslash bilan tushuntiradi:
«Eng katta to‘siq aslida mavjud tizimni yangisi bilan almashtirish xarajati. Xuddi London ko‘chalaridagi gaz chiroqlarini elektr yoritishga almashtirish o‘n yillab vaqt olgani kabi. Kriptovalyutalar va web3 texnologiyalari an’anaviy moliyaga nisbatan sezilarli afzalliklarni ko‘rsatdi. Ammo foydalanuvchi talabi blokcheynga asoslangan tizimga tezkor o‘tishni talab qiladigan darajaga yetmaguncha, na oddiy foydalanuvchilar, na moliyaviy muassasalar hozirgi tizimni almashtirish uchun yetarli motivatsiya va qat’iyatga ega bo‘ladi.»
Bu tarixiy qarash sabr va izchillik bo‘yicha muhim saboq beradi. web3 texnologiyalari inkor etib bo‘lmaydigan afzalliklar taklif etadi. Ammo an’anaviy moliyaning shakllangan odatlari va tizimlari osonlikcha almashmaydi. Buni yengish uchun kuchli turtki, ya’ni foydalanuvchi talabining keskin o‘sishi kerak. Kriptosohada vaqt — bu nafaqat pul, balki ishonch.
Ardern xulosa qiladi:
«O‘tish (almashish) xarajatini kamaytirishning ikki yo‘li bor: texnologiyani yanada rivojlantirish va vaqt. Texnik to‘siqlarni yengish qiyin emas. Ammo sabr kerak. Chunki erta yoki kech, foydalanuvchi talabi o‘sadi, blokcheyn va web3 (blokcheynga asoslangan yangi avlod interneti) uchun keskin talabni uyg‘otadi va asosiy tizimlar tez hamda to‘liq o‘tadi».
Bu fikr shuni anglatadi: yangilik zarur, ammo keng omma qabul qilishi uchun vaqt ham shunchalik muhim. Kriptosohada vaqt — bu nafaqat pul, balki ishonch.
Raqamli aktivlarni kundalik hayotga joriy etish
Raqamli aktivlar kundalik hayotga qo‘shilishi bir narsaga bog‘liq: ular foydalanuvchi tajribasini yaxshilashi kerak, uni murakkablashtirmasligi lozim.
Jef Ko, «CoinEx» (kriptovalyuta birjasi)da Bosh tadqiqot tahlilchisi, ishonchli qarashni taklif etadi:
«Bizningcha, raqamli aktivlar kundalik moliyaviy tajribani eng samarali tarzda DeFi (markazlashmagan moliya)ning daromad keltiradigan amaliy mahsulotlari orqali yaxshilaydi. Bu mahsulotlar odatdagi bank xizmatlariga o‘xshaydi. Hozir steyblkoin bo‘yicha daromad beruvchi yechimlar keskin ko‘paymoqda. Ular an’anaviy moliyaviy vositalarni, jamg‘arma hisoblarini, muddatli omonatlarni, belgilangan daromadli qimmatli qog‘ozlarni, hattoki tuzilmali mahsulotlarni takrorlaydi, ammo daromadi ancha yuqori».
«Ba’zi markazlashgan birjalar bu mahsulotlarda ikki xonali yillik foiz daromadi (Annual Percentage Yield — APY) taklif qilmoqda. Albatta, mablag‘ limiti va muddatli aksiyalar bilan. Bu esa keng omma uchun qulay daromad imkoniyatlariga bo‘lgan haqiqiy bozor talabini ko‘rsatadi».
Bu yondashuv soddaligi bilan kuchli: DeFi (markazlashmagan moliya)dagi murakkab yangiliklarni tanish va qulay mahsulotlarga aylantirib, sanoat blokcheynning ichki mexanizmlariga qiziqmaydigan, ammo foydasini ko‘rishni istaydigan foydalanuvchilarni ham jalb eta oladi.
Odatdagi jamg‘armalarga o‘xshash, lekin ancha yuqori daromad beradigan steyblkoin mahsulotlari ommaviy qabul qilish uchun kuchli turtki bo‘la oladi. Bozor barqarorligi, investitsiyalar barqarorligi, kelajak barqarorligi.
Vivyen Linning qarashi ushbu foydalanuvchi markazidagi yo‘nalish bilan to‘liq mos keladi. U mukammal soddalik maqsadini ta’kidlaydi:
«Integratsiya doimo aniqlikka xizmat qilishi kerak, murakkablikka emas. Raqamli aktivlar moliyaviy erkinlikni kengaytirish uchun ulkan salohiyatga ega. Ammo tajriba bo‘lingan yoki qo‘rqitadigan bo‘lsa, bu va’da so‘nadi. Maqsad — bexato soddalik: kripto kundalik to‘lovlar, jamg‘arma va investitsiyalarga tabiiy tarzda mos tushishi kerak».
««BingX» (kriptovalyuta birjasi)da biz shu tamoyilni BingX AI (Sunʼiy intellekt) Master orqali qo‘llaymiz. Bu vosita foydalanuvchini charchatmasdan, aqlli imkoniyatlarni uning qo‘liga olib keladi. Maqsad ko‘proq texnologik qatlamlar qo‘shish emas. Maqsad — moliyaviy hayotni sodda va oqilona qiladigan, hammani quvvatlantiradigan interfeys va tizimlar yaratishdir».
Vugar, «Bitget» (kriptovalyuta birjasi)dan, bu fikrni yanada ochib beradi. U steyblkoin va foydalanuvchiga qulay dizayn rolini urg‘ulaydi.
«Bevosita integratsiyaning kaliti — raqamli aktivlarni ko‘rinmas, ammo samarali qilish. Bu yerda steyblkoinlar muhim. Ular an’anaviy valyutaga o‘xshash barqarorlik va tanishlikni beradi, lekin blokcheynning tezkorligi va global qamrovi bilan».
«Tasavvur qiling: maoshingiz steyblkoin ko‘rinishida to‘lanadi. Siz pulni chegaradan tashqariga deyarli bepul va darhol yuborasiz. Yoki mobil banking ilovangizdan turib, DeFi (markazlashmagan moliya) protokollari orqali passiv daromad topasiz — bularning bari «kripto» ekanini hatto sezmay ham qolasiz».
«Buning uchun kuchli infratuzilma zarur. U hamma narsadan ustun qo‘yib, foydalanuvchi tajribasini birinchi o‘ringa qo‘yishi kerak. Shaxsiy kalitlar va gaz to‘lovlari (tarmoq to‘lovi) kabi murakkabliklarni foydalanuvchidan yashirishi, soddalashtirishi lozim. «Bitget» (kriptovalyuta birjasi) intuitiv interfeyslar va funksiyalar ustida faol ishlamoqda. Maqsad — an’anaviy moliyani raqamli aktivlar qudrati bilan uyg‘unlashtirish, ularni mavjud moliyaviy vositalarning tabiiy davomi kabi his qildirish».
Bu qarash bexato integratsiyaning kuchini ko‘rsatadi: texnologiya foydalanuvchi ko‘zida shaffof bo‘ladi, foyda esa ortiqcha to‘siqlarsiz seziladi.
Yangi moliyaviy paradigmani yaratish
Oxir-oqibat, web3 o‘sishining navbatdagi bosqichi ko‘p yoqlama vazifa. Dasturchilar, ta’lim beruvchilar, siyosat ishlab chiquvchilar va moliyaviy tashkilotlar (muassasalar) hamkorligi zarur. Bu yo‘l texnik puxtalik, foydalanuvchiga yo‘naltirilgan dizayn, aniq muloqot va strategik sabrni talab qiladi. Faoliyat nafaqat yangiliklar, balki mas’uliyat bilan belgilanadi.
Sohadagi yetakchilarning qarashlari umidli, lekin real manzarani chizadi. Markazsizlashtirish — poydevor, qabul qilish — ko‘prik.
«Bitget» (kriptovalyuta birjasi)dan Vugar xulosa qiladi:
«Ommaviy qabulga eltuvchi yo‘l faqat yaxshiroq texnologiya qurish emas. Bu — ko‘priklar qurish: tushunish ko‘priklari, ishonch ko‘priklari, web3 yangilik kuchini milliardlab odamlarning kundalik ehtiyojlari bilan bog‘laydigan ko‘priklar. Biz faqat protokollar qurmayapmiz; biz odamlarni kuchlantiradigan va haqiqatan ham inklyuziv global iqtisodiyotni shakllantiradigan yangi moliyaviy tamoyilni barpo etayapmiz. Kelajak markazsizlashtirilgan va u hammaga ochiq».
Web3 va’dasi — adolatli, shaffof va foydalanuvchi egaligidagi internet — qo‘l yetadigan masofada. Buning uchun butun sanoat markazsizlashtirishni hamma uchun amalda seziladigan foydaga aylantirishga birdamlikda e’tibor qaratishi kerak. Yo‘l boshlandi, navbatdagi milliard foydalanuvchi kutmoqda.
Yangi moliyaviy paradigmani yaratish
Oxir-oqibat, ommaviy qabul sari yo‘l — faqat yaxshiroq texnologiya yaratish emas. Bu — ko‘priklar: tushunish ko‘priklari, ishonch ko‘priklari, web3 yangilik kuchini milliardlab insonlarning kundalik ehtiyojlari bilan bog‘laydigan ko‘priklar.
Vugar yakunlaydi: «Biz faqat protokollar qurmayapmiz; biz odamlarni kuchlantiradigan va haqiqatan ham inklyuziv global iqtisodiyotni shakllantiradigan yangi moliyaviy tamoyilni barpo etayapmiz. Kelajak markazsizlashtirilgan va u hammaga ochiq».
Web3 va’dasi — adolatli, shaffof va foydalanuvchi egaligidagi internet — qo‘l yetadigan masofada. Bunga erishish uchun, butun sanoat markazsizlashtirishni har bir inson uchun amaliy manfaatga aylantirishga birgalikda e’tibor qaratishi lozim. Yo‘l allaqachon boshlandi, navbatdagi milliard foydalanuvchi kutmoqda.
