Chegaralararo stablkoinlar oqimi 2025-yilda yangi pog’onalarga erishib, birinchi marta “Bitkoin” va “Efirium”dan o‘zib ketdi. Bu holat Xalqaro Valyuta Jamg’armasini (IMF) keskin ogohlantirishga undadi.
“Jamg’arma” digital dollarlarning tezkor o‘sishi valyuta almashinuvini tezlashtirishi, kapital oqimini buzishi va rivojlanayotgan bozorlardagi moliyaviy tizimlarga bosim o‘tkazishi mumkin, deb hisoblaydi.
Xalqaro valuta jamgʻarmasi (IMF) barqaror tangalarning oqimi tarixiy maksimumga chiqib, bitkoin va efiriumdan oshib ketgani sababli xavf haqida ogohlantirmoqda
“IMF” ning so’nggi stablkoinlar bo‘yicha hisobotida bu bozorda tez o‘sish kuzatilayotgani ko‘rsatilgan, umumiy taklif esa 300 milliard dollardan oshib, barcha kriptovalyutalarning qariyb 7% ni tashkil etmoqda.
“Tether” (USDT) va “USD Coin” (USDC) ushbu bozorning 90% dan ortig’ini nazorat qiladi. Hozirgi blokcheyn ma’lumotlariga ko‘ra, USDT ning umumiy aylanishi 185,5 milliard dollarni, USDC ning esa 77,6 milliard dollarni tashkil etadi.
2025-yilni boshqa yillardan ajratib turadigan narsa – bu oqimlarning tezkor o’sishi va tabiiy o’zgarishi. Ilgari “Bitkoin” va “Efirium” chegaralararo kripto tranzaksiyalarida ustuvor bo‘lgan bo‘lsa, hozirda stablkoinlar oldinga o‘tib oldi.
“IMF” stablkoinlar oqimi mahalliy kripto aktivlardan tezroq o’sayotganini, bu yil farq yanada kengayib borayotganini qayd etdi. 2024-yilda USDT va USDC ning savdo hajmi 23 trillion dollarga yetdi, bu esa 90% yillik o‘sishni anglatadi.
“IMF” ning so’nggi tahlili stablkoinlar global kripto faoliyatining asosiy omiliga aylanganini ta’kidlaydi, ular endi oddiy to‘lov vositasi emas.
O’tgan ikki yil ichida eng yirik ikki stablkoinning umumiy aylanmasi uch baravardan ko’p ko‘payib, taxminan 260 milliard dollarga yetdi. Ushbu stablkoinlar 2024-yilda tahminan 23 trillion dollar savdo hajmini ta’minladi.
«Stablkoinlarning chegaralararo tabiati xalqaro pul o’tkazmalarini va to’lovlarni soddalashtirishi mumkin, biroq rivojlanayotgan bozorlarda moliya siyosatini va moliyaviy barqarorlikni murakkablashtirishi mumkin. Yangi “IMF” hisobotida qiyinchiliklar va imkoniyatlar tahlil qilinmoqda», deb ta’kidladi jamg’arma “X” ijtimoiy tarmog’ida.
Bu stablkoinlarning foydaliligini, ammo regulyatorlar duch keladigan qiyinchiliklarni ta’kidlaydi. AQSh va Yevropa asosiy savdo markazlari bo’lib qolgan bo’lsa-da, Osiyo stablkoinlardan foydalanishda yetakchi bo’lib, Afrika, Lotin Amerikasi va Yaqin Sharq o’zlarning YaIMlariga nisbatan tezroq o‘sish namoish etmoqda.
“IMF” yuqori inflyatsiya yoki kapital nazorati ostidagi iqtisodiy tizimlar aholisi va korxonalari digital dollarlarga mahalliy valyutalardan ko‘proq o‘tib borayotganini aniqladi.
“EndGame Macro” tadqiqotchilari bu tendentsiya kripto hajvani emas, balki global pul oqimlaridagi struktura o’zgarishi deb hisoblashadi. Ular bu fonni hisobga olib stablkoinlarni «dollar tizimining digital chekkasi» deb ataydi.
Dollarizatsiyalangunlik kelajagi, ammo yangi xatarlar bilan
Aksariyat yirik stablkoinlar qisqa muddatli AQSh g’aznachilik majburiyatlari bilan qo’llab-quvvatlangan, bu esa nashriyotchilarga AQSh moliyaviy tizimiga katta ta’sir qilish imkoniyatini beradi. Shu bilan birga ular rivojlanayotgan bozorlarda an’anaviy bank hisoblariga qaraganda ancha yuqori foyda taklif etadi.
Bu aksiomani yaratadi: stablkoinlar AQSh dollarining global ta’sirini kuchaytiradi, biroq inflyatsiya yoki kapital qochishini boshqarishga qiynalayotgan davlatlar uchun pul siyosati mustaqilligini zaiflashtiradi.
“IMF” iqtisodchisi Esvar Prasad aytidiki, stablkoinlar moliyaviy inklyuziyani oshiradi, biroq «dollar hukmronligiga» va yirik korporatsiyalar va texnologik kompaniyalar orasida iqtisodiy kuchning to‘planishiga ham olib kelishi mumkin.
Hisobot shuni ogohlantiradi, tez va nazoratsiz qabul qilinishi, ayniqsa bozor stressi holatida, foydalanuvchilar dollar bilan ta’minlangan aktivlarni sotib olishga yoki ularni sotishga shoshilayotgan paytda, kapital oqimi o’zgaruvchanligini kuchaytirishi mumkin.
“IMF” ni asosiy tashvishi – bu regulyatorlar orasidagi farqlanish. Stablkoinlar tezligi milliy siyosatlarga nisbatan ko‘proq tezlik bilan chegaralarni kesib o‘tishi mumkin. “Jamg’arma”ning aytishicha, bu arbitraj imkoniyatlari va nazorat qilinmagan likvidlik to’planishi uchun manba yaratadi.
Yirik iqtisodiyotlar, jumladan AQSh, Evropa Ittifoqi va Yaponiya, aniqroq doiralarni ishlab chiqmoqdalar. Biroq, ko’plab rivojlanayotgan bozorlar hali omonatlar sifati, qaytarish huquqlari yoki nashriyotchi nazorati bo’yicha yo‘riqnomalarga ega emas.
Bu nomuvofiqlik o‘zida kamchilikka ega davlatlarni digital dollarlarga bo‘lgan talabning kutilmagan o‘zgarishiga nisbatan zaiflashtirishi, allaqachon bosim ostida bo‘lgan bank tizimlarini beqaror qoldirishi mumkin.
Bu yaqinda “Standard Chartered” tomonidan chop etilgan hisobot bilan mos keladi, unda stablkoinlarning rivojlanayotgan bozor banklaridan 1 trillion dollarga yo‘naltirilgan omonatlarni sog‘dirish imkoniyati qayd etilgan, jamg‘armalar o‘z omonatlarini digital dollar aktivlariga ko‘chirishmoqda.
«Stablkoinlar o’sishi bilan bir necha kutilmagan natijalar bo’ladi, shulardan biri EM banklaridan omonatlarning chiqish imkoniyatidir», deya “BeInCrypto”ga elektron pochta orqali xabar berdi bank.
Janubiy Afrika yaqinda barqaror tokenlarning xavfi borligini tasdiqladi. Ular rivojlanayotgan bozor banklarining moliyaviy barqarorligiga tahdid solmoqda.
Stabil tangalar endi global makro kuchga aylandi
Xalqaro Valyuta Jamg’armasi (XVJ) ogohlantirish berdi: Barqaror tokenlar endi chetda emas; ular global likvidlik, blokcheyndagi savdo va raqamli toʻlovlarning markaziga aylandi.
Ularning o’sib borayotgan hukmronligi, nega barqaror tokenlar bozor qiymatlari nega kripto bozor tsikllariga, shu jumladan Bitkoin va Efiriumning ham likvidlik sharoitlariga ta’sir qilishi tushuntiradi.
XVJ 2026-yilning boshida batafsil siyosiy yo’l xaritasini e’lon qiladi. Ushbu yo‘l xaritasi zahira shaffofligi, chegaralararo nazorat, va minimal kapital standartlariga qaratiladi.
Barqaror tokenlar oqimi tezlashib, ular rivojlanayotgan bozorlarda keng qo‘llanilayotgani sababli, tartibga soluvchilar xalqaro qoidalarning o‘rnatilishi borasida qisqarayotgan imkoniyatga ega. Aks holda raqamli dollarlar xalqaro qiymat almashishning standart usuliga aylanib qolishi mumkin.
