Bu yil kriptovalyuta bozori tajriba maydoniga o‘xshamasdan, ancha yetuk holatga keldi. Bozor «institutsional» (yirik kompaniyalar va tashkilotlar) tomonidan birlashuv, tezlashayotgan tartibga solish va kuchayib borayotgan makroiqtisodiy bosim ta’sirida shakllandi.
Sohada 2026-yilga yaqinlashar ekan, uning rivojlanishi qaysi aktivlarga yirik tashkilotlarning tekshiruvidan o‘tish nasib etishini va iqtisodiy turg‘unlik xavfi, pul-kredit siyosatidagi o‘zgarishlar hamda stabilkoinlar qabul qilinishi kriptoaktivlarning dollar tizimidagi o‘rnini qanday o‘zgartirishiga bog‘liq bo‘ladi.
Institut sarmoyasi kriptovalyuta bozorining birlashuviga olib kelmoqda
2025-yil davomida «BeInCrypto» (axborot nashri) tajribali investorlar va yetakchi iqtisodchilar bilan suhbatlashib, kriptoindustriyada oldinda nima kutayotganini va doimiy noaniqlik bilan ajralib turgan bu sohani qanday kelajak kutayotganini aniqlashga harakat qildi.
«Shark Tank» ko‘rsatuvi investori Kevin O’Liri oddiy tamoyildan boshlaydi. Yirik kompaniya va tashkilotlarning kapitallari kirib kelishi natijasida kriptobozor turli har xil tokenlar izlashdan voz kechib, uzoq muddatli sarmoya uchun asosli asosga ega tor doiradagi aktivlarga e’tibor qaratmoqda.
U o‘z tajribasini misol qilib keltirdi. Kevin O’Liri dastlab kriptovalyutaga shubha bilan qaragan. Biroq tartibga solish ishlari boshlanganida, u bu sohaga qiziqib, unga kirishga qaror qildi.
Avvaliga, u turli-tuman tokenlarni sotib oldi. Uning portfeli 27 ta tokenlargacha ko‘paydi. Keyinchalik, u bu yo‘l haddan tashqari ekanini tushundi. Hozirda u atigi uchta kriptovalyutani ushlab turadi va bu uning ehtiyojlari uchun yetarli deb hisoblaydi.
«Agar statistikaga qarasangiz, faqat Bitkoin, Efirium va likvidlik uchun bitta stabilkoin bo‘lsa… menga boshqasi ham kerak emas», — dedi Kevin O’Liri «BeInCrypto» (axborot nashri) podkast epizodida.
O’Liri uchun har bir aktiv aniq vazifani bajaradi. U Bitkoinga inflyatsiyadan himoya sifatida qaraydi, tez-tez uni noyoblik va markazsizlashtirish xossalari bilan «raqamli oltin» deb ataydi.
«Efirium», aksincha, pul birligi emas, balki yangi moliyaviy tizimning asosiy infratuzilmasi sifatida xizmat qiladi. Uning uzoq muddatli o‘sishi texnologiyasiga bog‘liq. «Stabilkoinlar» esa, O’Lirining ta’kidlashicha, foydalanuvchi uchun moslashuvchanlik beradi, lekin narxning o‘sishi uchun emas.
Aynan shu yondashuv 2026-yil uchun uning qarashlarini shakllantiradi. Tartibga solish yanada chuqurlashar ekan va institutsional ishtirok kuchayar ekan, O’Liri kapital asosan Bitkoin va Efirium atrofida jamlanishini kutmoqda. Boshqa tokenlar esa uzoq muddatli sarmoya uchun asos keltirishda qiynaladi va bozorda chekka o‘rinlar uchun raqobat qilishi kerak bo‘ladi.
Shunday muhitda kriptoinvestitsiyalar taxmin qilishdan ko‘ra, portfelni aniq va izchil qurishga o‘tadi. Bu esa an’anaviy aktivlarga yondashuvga yaqinlashadi.
Lekin investorlar sarmoyalarni faqat muayyan tokenlarga to‘plar ekan, kriptovalyutalarning pul o’tkazmalari ustidan kim yakuniy nazoratga ega bo‘lishi tobora murakkablashib bormoqda.
Dollar ustidan nazorat blokcheynga o‘tmoqda
O’Liri kabi investorlar aktivlarni to‘g‘ri tanlashga urg‘u berayotgan bir vaqtda, yunon iqtisodchisi va sobiq moliya vaziri Yanis Varufakis boshqa yo‘nalishga e’tibor qaratmoqda.
«BeInCrypto» (axborot nashri) podkast epizodida Varufakis kriptovalyuta pul infratuzilmasi ustidan nazorat kuchayayotganini, ayniqsa stabilkoinlar davlat va korporatsiyalarning qat’iy nazorati ostiga o‘tganini ta’kidladi.
Varufakis AQSHda qabul qilinayotgan yangi siyosatni tub o‘zgarish deb atadi. Masalan, GENIUS kabi qonunlar dollar tizimini stabilkoinlar yordamida kengaytirishga yo‘naltirilgan. Ya’ni, stabilkoinlar mavjud moliyaviy tartibni o‘zgartirish emas, balki uni mustahkamlash uchun ishlatilmoqda.
U bu yondashuvni «Mar-a-Lago kelishuvi» (Kelishuv AQSH dollarining almashuv qiymatini pasaytirib, global to‘lovlarda ustunlikni saqlashga qaratilgan) deb ataladigan tamoyilga bog‘ladi. Aynan mana shu qarama-qarshilik Varufakisni xavotirga soladi.
Varufakis bu model pul yuritish vakolatini xususiy tuzilmalarga topshirishini, natijada moliyaviy kuch jamlanishini oshirib, davlat oldidagi ochiqlik va hisobotdorlikni susaytirishini ogohlantirdi. Unga ko‘ra, ushbu xavflar AQSHdagina emas, dollar bilan ta’minlangan stabilkoinlar chet davlat iqtisodiyotlariga kirib borayotgan mamlakatlarda ham yuzaga chiqmoqda.
«Hozirning o‘zida Malayziya kompaniyalari, Indoneziya kompaniyalari va Yevropadagi kompaniyalar Tether stabilkoinidan tobora ko‘proq foydalanmoqda… bu esa katta muammo. Bir paytning o‘zida ushbu davlatlarda markaziy banklar o‘zlarining pul massasi ustidan nazoratni yo‘qotadi. Demak, pul-kredit siyosatini yuritish salohiyati kamayadi va bu beqarorlikka olib keladi», — dedi Yanis Varufakis «BeInCrypto» (axborot nashri) podkastida.
U 2026-yil sari qarar ekan, stabilkoinlarni butun tizim uchun xavf tug‘diruvchi nuqta sifatida tasvirladi.
Katta bir muammoli holat yuzaga chiqsa, bu chegaralardan oshib ketuvchi moliyaviy zarbani keltirib chiqarishi mumkin. Bu esa kriptovalyutalarning eng chuqur zaifligini namoyon qilishi mumkin — beqarorlik emas, balki an’anaviy moliyaviy tuzilmalar bilan kuchayib borayotgan rishta.
Bu xavflar odatda vaziyat barqaror bo‘lganda faqat nazariy jihatdan mavjud. Asl sinov esa o‘sish sekinlashganda, likvidlik qisqarganida va bozorlar siqalishni boshlaganda yuz beradi. Bozor barqarorligi, investitsiyalar barqarorligi, kelajak barqarorligi.
Ronald Reyganning sobiq iqtisodiy maslahatchisi Stiv Hanke shunday og‘ir sinovga yaqinlashayotganimizni bildirgan edi.
Iqtisodiy pasayish bozorlarni sinovdan o‘tkazmoqda
«BeInCrypto» (axborot portali) podkastining qismida, «Johns Hopkins» (universitet) amaliy iqtisodiyot professori AQSh iqtisodiyoti recessiya sari ketayotganini aytdi. Uning fikricha, bunga inflyatsiya emas, balki siyosatda noaniqlik va pul miqdorining sekin o‘sishi sabab bo‘lmoqda.
Stiv Henke asosiy muammolar sifatida boj siyosatining bir xil emasligi hamda davlat xarajatlarining ortib borayotganini ko‘rsatdi. Bu omillar sarmoyalar va ishonch darajasining pasayishiga olib kelmoqda.
“Shunday vaziyatda, masalan, yangi zavod qurmoqchi bo‘lgan investorlar kutib turishni ma’qul ko‘radi va ‘avval vaziyat aniq bo‘lsin, keyin qaror qabul qilamiz’ deydi. Natijada ular sarmoyalarni to‘xtatib qo‘yadi,” — dedi Stiv Henke.
Iqtisodiy ahvol yomonlashgani sayin, Stiv Henke «Federal Reserve» (markaziy bank) o‘zining pul-kredit siyosatini yumshatishda davom etishini kutayotganini bildirdi.
U kriptovalyutalarga bevosita to‘xtalmadi. Biroq uning makroiqtisodiy nuqtai nazari kriptovalyuta sohasida ham qanday sharoitlar paydo bo‘lishini ko‘rsatadi.
Agar pul muomalasi cheklansa, so‘ngra esa kutilmaganda yengillashtirilsa, bu holat moliya bozorlaridagi zaifliklarni ochib beradi. Bu ayniqsa qarz hisobiga ishlaydigan yoki ishonchi sust tizimlarda yaqqol seziladi. Bozor barqarorligi, investitsiyalar barqarorligi, kelajak barqarorligi – bularning barchasi muhimdir.
Kriptovalyutalar uchun bu holat taxminiy emas, balki tuzilmaviy o‘zgarishlarni anglatadi.
Recessiya tavakkali va siyosiy o‘zgaruvchanlik hukmron bo‘lgan sharoitda, bosim uni yashirgan taraqqiyotni ochib beradi. Tez o‘sadigan emas, balki qisqarishga bardosh bera oladigan narsa uzoq muddat saqlanib qoladi.
