Geosiy noaniqlik va oltin narxlarining oshishi fonida tokenlashgan oltinning obro’si ortib bormoqda. Juda ko’p ishonavermaydigan fiat (rivojlangan davlatlar pul birligi) bilan ta’minlangan aktivlarga qiziqish pasaymoqda. Yirik muassasalar va suveren davlatlar oltin bilan ta’minlangan tokenlarni ishga tushirishmoqda yoki kengaytirmoqdalar.
Bu o’zgarish tokenlashgan oltin o’zining kichik rolidan chiqib, kelajakda ishonchli va global miqyosda foydali bo‘lgan raqamli qiymatga aylanishi mumkinligini bildiradi.
Xavfsizlikka besh yillik qochish
So’nggi oylardagi beqarorlik oltinning xavfsiz boshpana aktiv sifatidagi rolini mustahkamladi. Bor-yo’g‘i ikki oy oldin oltin narxi bir unsiya uchun 4 000 dollardan oshib, rekord darajaga yetdi.
Bu faqatgina yaqinda boshlanmagan hodisa. 2020-yildan 2025-yilgacha oltinning narxi ikki barobar ko’paydi. Bu o’sish pandemiya, inflyatsiya, urushlar, sanksiyalar va uzluksiz geosiyosiy tangliklar bilan yuzma-yuz kelayotgan global bozorlardagi xavfsizlik izlash jarayonini aks ettiradi.
Birinchi qatorda, blokcheyn texnologiyasidagi yutuqlar oltindan foydalanish usulini o’zgartirdi. Tokenlash, tezkor operatsiyalar, hamda kecha-kunduz global likvidlik an’anaviy holatda edi; bu holat raqamli shaklda ancha moslashuvchan bo’lib qoldi.
Bugaligi tez sur’at bilan bozorning nafaqat kriptovalyuta, balki an’anaviy moliya sohasida o’rna yutmoqda.
Instituttsional oltin tokenlar o’sishda
So’nggi oyda Shveytsariyaning «MKS PAMP», dunyodagi eng yirik oltin tozalovchi kompaniyalardan biri va global bozorlar uchun qimmatbaho metallarni yetkazib beruvchi yirik kompaniya, DGLD’ni, faqat institutsional investorlar uchun mo’ljallangan oltin bilan ta’minlangan tokenni qayta ishga tushirdi.
Kriptovalyuta sohasida «Tether Gold (XAUt)» barqaror o‘sib bormoqda. Nyu-Yorkda ruxsat etilgan blokcheyn kompaniyasi «Paxos» tomonidan ishga tushirilgan «Pax Gold (PAXG)» ham kengaymoqda. Ularning bozor kapitallashuvlari hozirda 3 milliard dollardan oshib, eng keng tarqalgan oltin bilan ta’minlangan raqamli aktivlar sifatida ahamiyatga ega.
Odatdagi bank ishtirokchilari ham yangi imkoniyatlarni tekshirayotgan. «HSBC», dunyoning eng yirik xalqaro banklaridan biri va Londondagi saqlovchilari orqali jismoniy oltinni boshqaruvchi yirik institut, mijozlar uchun o’z oltin tokenini sinab ko’rmoqda.
Bu raqamli oltin mahsulotlari hali oltin birja-sotish fondlari (ETF) narxlariga ancha kichik, lekin ularning kengayishi blokcheyn asosidagi oltin moliyaviy vosita bo’lishini bildirmoqda.
Haqiqatan ham, harakat faqat xususiy sektorda emas.
Noyabr oyida Qirg‘iziston AQSh dollari bilan bog‘langan birinchi oltin bilan ta’minlangan barqaror token «KGSUSD» ni ishga tushirdi. Milliy oltin zahiralari bilan ta’minlangan bu token sanksiyalar chidamli vosita sifatida davlatlararo to’lovlar va tadbirlarda ishlatiladi. Qirg‘izistonning tajribasi boshqa katta davlatlarni ham shu yo‘ldan borishga ilhomlantirishi mumkin.
Ammo yana ba’zi qiyinchiliklar saqlanib qolmoqda.
Regulyatorlar ehtiyotkor bo’lib qolmoqda
Oltin bilan ta’minlangan tokenlar uchun hali aniq sanoat standarti yo‘q, bu esa foydalanuvchilar uchun ularning ishonchliligini taqqoslashni qiyinlashtirmoqda.
Shaffoflik ham har xil. Ba’zi chiqaruvchilar uchinchi tomon auditlarini yuritadi, boshqalar esa cheklangan ma’lumotlar taqdim etadi. Turli mamlakatlarda qoidalar turlicha bo’lgani uchun foydalanuvchilar va biznes uchun boshqa qatlamdagi noaniqlik qo’shiladi.
Bu tizimsizliklar ko’p hukumatlarni ehtiyotkor qiladi.
Rasmiylar oltin bilan ta’minlangan aktivlar qo’llanilgan xolda milliy valyutalarga nisbatan ishonch pasayishi va monetar siyosatni murakkablashtirishi mumkinligidan qo’rqishmoqda. Ular, shuningdek, raqamli oltin orqali mablag’lar an’anaviy bank nazoratidan chiqib ketishidan xavotirda.
Shunday bo‘lsa-da, rivojlanish aniq.
Agar aniq qoidalar va oshayotgan geosiyosiy bosim sanoatni rivojlantirsa, tokenlashgan oltin chekka o’rinlardan chiqib, barqaror va global darajada foydali raqamli mablag‘lar ustuni bo’lishi mumkin.
