Avval tajriba sifatida ko’rilgan Bitkoin xazina kompaniyalari endi raqamli aktivlar bozorida markaziy o‘yinchilarga aylanishdi. “MicroStrategy” kabi kashshoflardan o‘rnak olib, bu firmalar Bitkoinni balanslariga qo‘shib, faoliyat va kripto investitsiya jamg‘armalari o‘rtasida muvozanatni saqlashadi.
Shuningdek, so‘nggi oylarda Osiyoda harakat tezlashdi, bu esa investorlar, tartibga soluvchilar va korporativ kengashlarning e’tiborini tortmoqda. Asosiy savol shuki, xazinachilar kuchayib borayotgan tartibga solish nazoratiga bardosh bera oladimi yoki ortib borayotgan xavflar ostida qulaydimi.
Bitkoin xazina kompaniyalari soni bu yil 70 dan 134 gacha oshdi
Nima uchun bu muhim: Bitkoin allaqachon korporativ moliya asosiga kirib keldi. 2025 yilning birinchi yarmida, Bitkoinni ushlab turgan jamoat kompaniyalari soni ikki baravar oshdi. “K33 Research” ma’lumotlariga ko‘ra, 2024 yil dekabridan 2025 yil iyunigacha Bitkoin xazinasiga ega jamoat firmalari soni 70 dan 134 taga ko‘tarilib, jami 244,991 Bitkoin sotib olishdi. Sakkizta yapon firmasi bu strategiyani qabul qilgan ko‘rinadi, bu esa Osiyoning kuzatuvchidan faol ishtirokchiga aylanganini ko‘rsatadi. Bu tez kengayish nazorat, barqarorlik va omon qolish haqida asosiy savollarni ko‘taradi.
So‘nggi yangiliklar: So‘nggi sarlavhalar Osiyoning rolini ta’kidlaydi. “Financial Times” xabar berdiki, “American Bitcoin”, AQSh mayneri, Donald Tramp Jr. va Erik Tramp tomonidan qo‘llab-quvvatlanadi, Yaponiyada va Gonkongda sotib olish imkoniyatlarini izlamoqda. Maqsad: Osiyoda “MicroStrategy” uslubidagi xazina kompaniyalarini yaratish. Bu Osiyo bozorlariga yangi aktiv sinfiga kirish imkoniyatini berishi mumkin, lekin tartibga soluvchi himoyasiz, o‘zgaruvchanlik va beqarorlik xavfi ortadi.
Bundan tashqari, Osiyo-Tinch okeani iqtisodiy hamkorligi (APEC) 2025 yil iyul oyida Raqamli va Sunʼiy intellekt bo‘yicha vazirlar bayonotini chiqardi. 21 a’zo iqtisodiyot rahbarlari raqamli ekotizimlarda ishonch va xavfsizlikni mustahkamlashga va’da berishdi. Bayonot xazina firmalarini aniq nomlamagan bo‘lsa-da, rivojlanayotgan raqamli moliya modellariga kuchli siyosat doiralarini yaratish zarurligini ta’kidladi. APECning yo‘nalishi minglab Bitkoinni balanslarida ushlab turgan kompaniyalar uchun yaqinroq nazoratga intilayotganini ko‘rsatadi.
Xazina kompaniyalari nima ish bilan shug’ullanadi
Orqa fon: “BitMEX Blog” tushuntirganidek, xazina kompaniyalari odatda maxsus menejerlar bilan maslahat shartnomalarini imzolaydilar, jamoat bozorlarida kapital yig‘adilar va tushumlarni Bitkoinga yo‘naltiradilar. Ular investorlarni saqlash yoki savdo qilishni talab qilmasdan Bitkoinga kirish imkoniyatini va’da qiladilar. Bu institutlar va chakana investorlar uchun jozibador, lekin xavflarni keltirib chiqaradi, chunki leverage, buxgalteriya hisobi va boshqaruv standartlari keng farq qiladi.
“MicroStrategy” 2020 yilda strategiyani kashshof qilib, avval Bitkoinni inflyatsiyaga qarshi himoya sifatida ko‘rsatdi, keyinchalik esa maxsus xazina firmasi sifatida rivojlandi. “Tesla” qisqa muddatda ergashdi, Yaponiyaning “Metaplanet” esa 2023 yilda modelni qabul qildi. Bugungi kunda, butun dunyo bo‘ylab o‘nlab mikrokompaniyalar shunga o‘xshash strategiyalarni ishga tushirishdi. “Amina Group” taxminiga ko‘ra, jamoat kompaniyalari deyarli 962,000 Bitkoinni ushlab turibdi, bu esa 110 milliard dollardan ko‘proq qiymatga ega.
Bitkoin xazinasi xavfli bo’lishi mumkinmi? Qanday qilib?
Chuqur tahlil: Kripto bozori 2025 yil iyul oyida deyarli 4 trillion dollarga yetdi. “Bloomberg” o‘sishni tartibga solishdagi yutuqlar va investorlarning optimizmi bilan bog‘ladi. Biroq, “Reuters” chakana savdo hali ham Bitkoin ETFlari va savdo faoliyatida ustunlik qilayotganini, institutlar ishtiroki esa o‘sayotganini ta’kidladi.
“BeInCrypto” xabar berdiki, jamoat kompaniyalari 2025 yilda Bitkoin sotib olishni tezlashtirdi, ko‘pincha ularni aksiyalar va qarz chiqarish orqali moliyalashtirishdi. Bu Bitkoinning narxini va aksiyalar baholarini buqa bozorida ko‘tardi. Ammo mutaxassislar ogohlantiradilar, xuddi shu strategiyalar pasayish davrida xavfli bo‘lishi mumkin. 2028 yilgacha 12,8 milliard dollarlik qarzning muddatlari bilan, “MicroStrategy” va “Marathon Digital” kabi firmalar qayta moliyalash xavfiga duch keladi.
Tahlilchilar qarz nisbati 30% dan oshganda, Bitkoinning 20% pasayishi hatto defoltlarni keltirib chiqarishi mumkinligini ta’kidlashadi. Ba’zilar institutlar intizom va uzoq muddatli istiqbol qo‘shadi deb hisoblashadi, lekin “BeInCrypto” aksiyadorlar bosimi va choraklik natijalar bu kompaniyalarni ayirbosh bozorlarida sotishga majbur qilishi mumkinligini, bu esa o‘zgaruvchanlikni kuchaytirishini ta’kidladi.
Yana bir xavf qatlami ko‘plab xazina kompaniyalari savdo qilayotgan sof aktiv qiymatiga (NAV) nisbatan mukofotlarda yotadi. Galaxy Research 2025 yil iyul oyida tushuntirdiki, “Metaplanet” va “The Blockchain Group” kabi firmalarning aksiyalari ularning Bitkoin aktivlarining har bir aksiyadagi qiymatidan 200–300% yuqori savdo qilgan. Investorlar Bitkoinga kirish va bozor narxida (ATM) aksiyalar dasturlari kabi kapital yig‘ish mexanizmlariga kirish uchun bu mukofotlarni to‘laydilar.
Bu firmalarga mavjud narxlarda aksiyalar chiqarish, ko‘proq Bitkoin sotib olish va har bir aksiyadagi Bitkoinni o‘stirish imkonini beradi, bu esa o‘z-o‘zini mustahkamlovchi aylanishni yaratadi. “MicroStrategy”, “Strategy” deb qayta nomlangan, 2020 yildan beri milliardlab mablag‘ yig‘ib, deyarli 600,000 Bitkoin to‘plagan.
Agar mukofotlar tushib ketsa, xavf paydo bo’ladi. Agar kompaniya aksiyalari o’zining NAV (sof aktivlar qiymati) yaqinida savdo qilsa, yangi aksiyalar chiqarilishi Bitkoinni har bir aksiyaga oshirmaydi, balki uni suyultiradi. «VanEck» kompaniyasining (moliya tashkiloti) Mettyu Sigel ta’kidladi, «Agar siz NAVda savdo qilsangiz, aksiyadorlarning suyultirilishi endi strategik emas. Bu faqat foyda olish uchun.»
Bu tsikl — mukofotlar kapital yig’ishni qo’llab-quvvatlaydi, bu esa Bitkoin sotib olishni moliyalashtiradi va bu narrativni mustahkamlaydi — tezda buzilishi mumkin. Agar baholar NAVga yoki undan pastga tushsa, kapital tugaydi, o’sish to’xtaydi va mukofotlarni qo’llab-quvvatlagan narrativ zaiflashadi. Hozircha, xazina kompaniyalari investorlarning qiziqishidan foyda ko’rmoqda. Ammo modelning barqarorligi moliyaviy intizom, shaffoflik va har bir aksiyaga Bitkoinni oshirish qobiliyatiga bog’liq, ko’proq tokenlar yig’ish emas.
Ta’siri kichik bo’lmaydi
Pardalar Orqasida: O’sishga qo’shilish sabablari turlicha. Ba’zi firmalar Bitkoinni kapital bozorlariga kirish yo’li sifatida ko’radi. «American Bitcoin» kompaniyasining (kriptovalyuta tashkiloti) Osiyoga kirish rejalari AQSh siyosiy ta’sirining yangi mahsulotlarga intilayotgan moliyaviy markazlar bilan qanday kesishishini ko’rsatadi. Boshqalar, ayniqsa kichik kapitalga ega kompaniyalar, spekulyativ investorlarni jalb qilish uchun «xazina» yorlig’idan foydalanadi. Regulyatorlar bu g’ovur va leverage aralashmasida o’tmishdagi pufakchalarning noqulay aks-sadosini ko’rishmoqda.
APEC iqtisodiyotlari ham xavfga bo’lgan ishtiyoqida farqlanadi. Yaponiya va Singapur muvofiqlik va shaffoflikka urg’u beradi. Gonkong materik Xitoy va global bozorlar o’rtasida qat’iy darvoza hisoblanadi. Janubi-Sharqiy Osiyoning rivojlanayotgan iqtisodiyotlari esa ko’proq tajriba o’tkazishga moyil, xazina firmalariga regulyatorlik kulrang zonalarida ishlash imkonini beradi.
Kengroq Ta’sir: Agar xazina kompaniyalari Osiyoda muvaffaqiyat qozonsa, ularning ta’siri sanoatlar bo’ylab tarqalishi mumkin. Korporatsiyalar yangi moliyalashtirish kanallariga kirishlari mumkin, balanslar esa kvazi-ETFlar kabi harakat qiladi. An’anaviy banklar raqobat bosimiga duch kelishi mumkin, chunki firmalar an’anaviy bozorlarni chetlab o’tadi. Biroq, o’zgaruvchanlik aksiyalar narxi Bitkoinning asosiy qiymatidan juda uzoqlashsa, ishonchni yemirishi mumkin.
Oddiy investorlar uchun ro’yxatga olingan xazina firmalari Bitkoinga bilvosita ta’sirni anglatadi. Xodimlar o’zlarining aksiyalarga asoslangan kompensatsiyalarini Bitkoin tsikllariga bog’langan holda topishlari mumkin, bu esa uy xo’jaliklarining moliyaviy holatini kripto o’zgaruvchanligiga bog’laydi.
Asosiy Faktlar:
- Bitkoin xazina firmalari 2025 yilning birinchi yarmida deyarli ikki baravar oshdi, 70 tadan 134 taga yetdi.
- Ular birgalikda shu davrda 244,991 Bitkoin sotib olishdi.
- Sakkizta yapon firmasi, Shimoliy Amerika va Yevropadagi o’nlab firmalar bilan birga, hozirda balanslarida Bitkoin saqlamoqda.
- «Amina Group» (tadqiqot tashkiloti) jamoatchilik kompaniyalari tomonidan 962,000 Bitkoin saqlanayotganini, bu esa 110 milliard dollardan ortiq qiymatga ega ekanligini taxmin qilmoqda.
- «APEC» (iqtisodiy hamkorlik tashkiloti) raqamli ekotizimlarda «ishonch va xavfsizlik»ni ta’kidladi.
Bu ortiqcha xavf olishni rag’batlantirishi mumkin
Kelajakni Ko’zda Tutish: APECning keyingi vazirlar yig’ilishlari xazina kompaniyalariga ko’proq e’tibor qaratishi mumkin. Yaponiya va Singapurdagi regulyatorlar hisob-kitob va investorlarni himoya qilish standartlarini aniqlashtirishi kutilmoqda. Gonkong yangi ro’yxatga olishlar uchun oshkor qilish talablarini kengaytirishi mumkin. Shu bilan birga, «BeInCrypto» (kriptovalyuta yangiliklari tashkiloti) yaqinda yapon korporatsiyalari haqida xabar berdi: «Remixpoint» o’z Bitkoin zaxiralarini kengaytirdi, «Value Creation» esa butunlay chiqib ketdi. Bunday farqlar Osiyodagi strategiyalar xilma-xilligini va qaysi yondashuv ustun kelishini bilmaslikni ko’rsatadi.
Tarixiy Nuqtai Nazar: «MicroStrategy» kompaniyasining (texnologiya tashkiloti) 2020 yilda kirishi birinchi to’lqinni boshladi, keyin esa «Tesla» (avtomobil ishlab chiqaruvchi kompaniya) keldi. Osiyoning vaqti 2023 yilda «Metaplanet» (texnologiya tashkiloti) bilan keldi. 2025 yilga kelib, miqyos oldingi bosqichlardan ikki baravar oshdi: ikki baravar ko’p kompaniyalar, yuz minglab ko’proq Bitkoin sotib olindi va munozara vazirlar darajasiga ko’tarildi. Ammo xavflar 2021 yilning chakana savdo pufakchasini eslatadi, bu yerda narx impulslar asosiy ko’rsatkichlarni bosib o’tdi.
Xavflar:
- Bitkoin narxining keskin tushishi balanslarni zarar keltirishi mumkin.
- Haddan tashqari qarz olish firmalarni to’lovga qodir bo’lmaslikka olib kelishi mumkin.
- Aksiyalar baholari NAVdan uzoqlashishi chakana investorlarni zarar keltirishi mumkin.
- «Saylorizatsiya» — «MicroStrategy»ni intizomsiz nusxalash — orqaga qaytishi xavfi bor.
Mutaxassis Fikri: «BitMEX Blog» (kriptovalyuta birjasi) tuzilmaviy ziddiyatlar haqida ogohlantiradi, «Maslahat shartnomalari manfaatlar to’qnashuvini keltirib chiqarishi mumkin, chunki menejerlar natijalardan qat’i nazar to’lovlar olishlari mumkin, bu esa ortiqcha xavf olishni rag’batlantiradi.»
«VanEck» kompaniyasining raqamli aktivlar tadqiqoti rahbari Mettyu Sigel «X ijtimoiy tarmog’i»da kuzatdi, «Bitkoin xazina kompaniyalari pasayish davrlarida majburiy sotuvchilar sifatida harakat qilib, narx tsikllarini kuchaytirishi mumkin.»
«BeInCrypto» (kriptovalyuta yangiliklari tashkiloti) avgust tahlilida bu kompaniyalarning potentsial xavfi haqida xabar berdi, «Bitkoin xazina kompaniyalari kengroq bozor sotuvlarini qo’zg’atish qobiliyatini allaqachon ko’rsatdi, investorlarning ishonchini silkitib, ayirbosh bozorlarini chuqurlashtirdi.»
Bu tushunchalar dilemmani ta’kidlaydi: xazina firmalari Bitkoinni qabul qilishni tezlashtirishi va kapital bozorlarini ochishi mumkin, lekin ular xavflarni ham kuchaytiradi. Osiyodagi ishtirokchilar uchun omon qolish regulyatsiya xavflarni cheklash uchun yetarlicha tez rivojlanadimi yoki yo’qmi, shuningdek, innovatsiyaga imkon beradimi, shunga bog’liq bo’ladi.
