Amerika federal hukumati faoliyati to’xtatilishi, o’zining davomiyligi bilan yangi rekord qo’yib, dunyo iqtisodiyotiga kuchli ta’sir ko’rsatmoqda.
Tasiri va zararlar tezda iqtisodning turli sohalarida namoyon bo’lmoqda. Biroq, siyosiy maydonda kelishuvga erishish haqida biror belgi ko’rinmayapti.
Rekord darajadagi to‘qnashuv chuqurlashmoqda
Jumaga qadar, AQSH hukumati harakati to’xtashi 38-kuniga kirib keldi. Bu ko’rsatkich avvalgi 2018-2019 yillardagi Donald Tramp hukumati davridagi 35 kunlik rekorddan oshib ketdi. 2025 yil 1 oktyabrda boshlangan bu to’xtash Demokratlar va Respublikachilar Kongressida budjet masalasida kelisha olmaganliklari sababli yuzaga keldi.
Insoniy zarar katta bo’lmoqda: taxminan 750,000 federal xodim maoshsiz ta’tilda qolgan. Natijada, past daromadli oilalar va bolalar uchun mo’ljallangan muhim yordam dasturlari to’xtatilgan. AQSH transportida ham muammo ko’rinmoqda, chunki asosiy aeroportlarda reyslarning kechikishi va bekor qilinishi taxminan 10% ga oshgan. Buning sababi, havo harakati boshqaruvchilari maoshi to’xtatilgan.
AQSH fiskal siyosatida to’xtash bozor likvidligi holatini yomonlashtirdi va kripto bozoriga ham ta’sir qilmoqda. Tahlilchilarga ko’ra, hukumat faoliyati qayta tiklanishi kripto bozorida ijobiy o’zgarishlarga olib kelishi mumkin.
Kriptovalyuta bozorida likvidlik inqirozi
Budjet masalasidagi moliyaviy muammoning asosiy ta’sirlaridan biri bozor likvidligining keskin qisqarishidir. Budjet ijrosi to’xtatilganligi sababli, AQSH G’aznachiligi Asosiy Hisobi (TGA) muvozanati 983 milliard dollarga yetib, yil davomida eng yuqori nuqtaga chiqdi. Bu mablag’lar hisobdan olib tashlangan bo’lib, bir oydan beri aylanishi lozim edi.
«RealVision» asutuvchisi va moliyaviy ta’sirli shaxs Raul Pal TGA yig’ilishini bozor qiyinchiliklarining sababi deb e’tirof etdi. “Hozirda hukumat to’xtaganligi sababli likvidlik keskin qisqargan, TGA esa sarf qilish joyi bo’lmagan holda ortib bormoqda. Bu bozorga, xususan kriptopulga ta’sir qilmoqda, u eng likvidlikka bog’liqdir,” dedi Pal.
Pal, hukumat to’xtashining tugashi kripto bozoridagi oxirgi pasayishni qayta tiklash uchun kerak bo’lgan ijobiy harakatni berishini bashorat qilmoqda.
U hukumat faoliyati tulganidan so’ng, G’aznachilik bir ikki oy ichida iqtisodiyotga 250 milliarddan 350 milliard dollargacha qaytarishini kutmoqda. “Kristallizatsiya tugaydi va balans jadvali texnik jihatdan kengayadi,” deya izoh berdi u.
Siyosiy turg‘unlik yechimga to‘sqinlik qilmoqda
Biroq, hukumat faoliyati to’xtashiga barham berish yo’li juda noaniq. Uni hal etish uchun Kongressda Demokratlar va Respublikachilar kelgusi yil budjetini kelishishlari kerak. AQSH siyosiy nashri «Politico» ma’lumotlariga ko’ra, masalaning asosi qismi Demokratlar tomonidan yil oxirida tugaydigan sog’liq sug’urtasi subsidiyalarini uzaytirishni talab qilishidir. Bu talabni respublikacha partiya qat’iyan rad etmoqda.
Garov bozorlaridagi quvvatsizlik o’z aksini topmoqda. «Polymarket» prognoz platformasidan olingan ma’lumotlarga ko’ra, bozor ishtirokchilari hozirda 16 noyabrdan keyin hal bo’lish ehtimolini eng real deb qabul qilishmoqda (46%). Bundan tashqari, platforma kelayotgan dam olish kunlarida (8-11 noyabr) hal qiluvchi yutuqni erishish ehtimolini atigi 32 foizga baholaydi.
