«Tether» kompaniyasining bosh direktori Paolo Ardoino Yevropaning raqamli valyuta rejalari haqida tanqidiy fikr bildirdi va Yevropa Markaziy Bankining Raqamli Yevro loyihasini masxara qildi.
Bu tanqid Yevropa Ittifoqining MiCA (Kripto-aktivlar bozoridagi qoidalar) doirasida nazoratni kuchaytirishga harakat qilayotgan paytda yuzaga keldi.
Paolo Ardoino Yevropa Ittifoqi MiCA nazorati muammolariga duch kelayotganda raqamli yevroni masxara qiladi
Ardoino X ijtimoiy tarmog’ida (Twitter) «Santa bizga hammasiga Raqamli Yevro olib keladi» deb hazil qildi. Bu markaziy bank raqamli valyutasi (CBDC) hozirda tayyorgarlik bosqichida ekaniga ishora qiluvchi kinoya edi.
Yevropa Markaziy Banki 2023-yil noyabr oyida Raqamli Yevroni ishga tushirdi. Bu naqd pulga xavfsiz va maxfiylikni ta’minlovchi qo‘shimcha sifatida taqdim etildi.
Biroq, Ardoinoning kinoyasi CBDClar va Yevropadan tashqarida kripto bozorlarini egallab turgan «Tether»ning USDT kabi xususiy barqaror tokenlar o‘rtasidagi chuqurroq ziddiyatlarni ko‘rsatadi.
2024-yil dekabridan kuchga kirgan Kripto-aktivlar bozoridagi qoidalar (MiCA) Yevropa Ittifoqi bo‘ylab kripto nazoratini standartlashtirish uchun ishlab chiqilgan edi. Ammo amalga oshirilishining bir necha oyi o‘tib, yirik milliy regulyatorlar bu jarayon allaqachon qiyinchiliklarga duch kelayotganini aytishmoqda.
Fransiyaning «Autorité des Marchés Financiers» (AMF) moliyaviy regulyatori, Avstriyaning «Finanzmarktaufsichtsbehörde» (FMA) moliyaviy nazorati va Italiyadagi «Consob» birgalikda bayonot berib, mamlakatlar MiCAni qo‘llashda «katta farqlar» borligini ogohlantirdi.
«ESMAning muvofiqlashtirish harakatlariga qaramay, qoidaning dastlabki bir necha oylik qo‘llanilishi kripto-bozorlarni nazorat qilishda katta farqlarni ochib berdi», — deyiladi bayonotda o‘qish mumkin.
Regulyatorlar Moliya barqarorligi kengashi va IOSCOning global standartlariga tezda moslashish zarurligini ta’kidladilar.
Ular kripto kompaniyalari kuchliroq Yevropa Ittifoqi darajasidagi nazorat bo‘lmasa, yumshoq yurisdiktsiyalarni tanlashi mumkinligidan ogohlantirdilar.
Ularning fikricha, bu investorlarni xavf ostiga qo‘yadi va Yevropaning raqobatbardoshligini zaiflashtiradi.
Shu vaziyatda, uchta regulyator to‘rtta islohotni taklif qildi:
- Yevropa Qimmatli qog’ozlar va bozorlar boshqarmasi (ESMA) tomonidan eng yirik xizmat ko‘rsatuvchi provayderlarni to‘g‘ridan-to‘g‘ri nazorat qilish,
- Vositachilarga savdolarni offshor platformalarga yo‘naltirishga imkon beruvchi bo‘shliqlarni yopish,
- MiCA litsenziyalarini olishni istagan kompaniyalar uchun kiberxavfsizlik auditlarini majburiy qilish, va
- Tokenlar uchun oq qog‘ozlarni markazlashtirilgan tizimda saqlash.
Tether muvofiqlik masalasida qarshilik ko’rsatmoqda
«Tether» esa hozircha MiCA bilan hamkorlik qilishdan bosh tortdi. Qonun bo‘yicha barqaror token chiqaruvchilar qattiq talablar bilan yuzlashadilar:
- Likvid aktivlar bilan to‘liq zaxira ta’minoti,
- Yevrodan tashqari barqaror tokenlar uchun kunlik tranzaksiyalar cheklovlari, va
- Yevropa Ittifoqi banklarida katta zaxira saqlash.
Ardoino bu qoidalar iste’molchilar va chiqaruvchilar uchun foydadan ko‘ra ko‘proq xavf tug‘dirishini ta’kidladi. Asosiy muammo mustaqil zaxira auditlari talabidir, bu sohada «Tether» uzoq vaqtdan beri tanqidga uchrab kelmoqda.
Kompaniya attestatsiyalarni e’lon qilsa-da, 2017-yilda va’da qilingan to‘liq auditni amalga oshirmagan. 2025-yil aprel oyidagi intervyuda Ardoino yuqori darajadagi auditorni topishda qiyinchiliklar borligini tan oldi. Bu «FTX»ning qulashidan va boshqa mojarolardan keyin butun sohada obro‘ga putur yetganini aytdi.
«Nega [auditor] bir necha barqaror tokenlar uchun 100,000 mijozni xavf ostiga qo‘yadi?» — deb aytdi u.
Iste’molchilar himoyachilari esa hali ham ishonchsiz. «Consumers Research» tashkiloti «Tether»ning mustaqil auditga ega emasligini «tashvishli signal» deb atadi. Bu oxir-oqibat uni Yevropa Ittifoqi bozorlaridan chetlatishi mumkin.
«Tether» kutayotgan bir paytda, «Coinbase», «Kraken» va «Bybit» kabi soha ishtirokchilari allaqachon MiCA doirasida tasdiqlovlarni olishdi.
Yevropa Komissiyasi ba’zi qoidalarni yumshatish takliflarini ham ilgari surdi. Bu esa milliy regulyatorlar orasida qo‘shimcha xavotirlarni keltirib chiqardi.
Keyingi nazorat nuqtasi sentabr oyida bo‘lib o‘tadi. Unda Yevropa Ittifoqi MiCAning amalga oshirilishi bo‘yicha to‘qqiz oylik hisobotni taqdim etadi.
CBDClar bo‘yicha shubhalardan tashqari, Ardoinoning Raqamli Yevro ustidan kulishi Yevropaning global raqamli aktivlar bozorida innovatsiyalar, investorlarni himoya qilish va raqobatbardoshlikni muvozanatlashdagi qiyin yo‘lini ko‘rsatadi.
