AQSH Prezidenti Donald Tramp o‘tgan oy pul yuvishda ayblanib besh yil federal qamoq jazosiga hukm qilingan, maxfiylikka e’tibor qaratgan «Samourai» deb nomlangan Bitkoin hamyoni rahbari Keonne Rodrigesga afv etishni ko‘rib chiqishini ma’lum qildi.
Ushbu bayonot kriptovalyuta sohasidagi maxfiylik texnologiyalari borasida qayta muhokamalarga sabab bo‘ldi. Bunga qo‘shimcha ravishda, boshqa sudlangan dasturchilar, shu jumladan «Tornado Cash» platformasi ishlab chiquvchisi Roman Storm ham prezident tomonidan afv etilishi mumkinligi haqida savollar tug‘ildi.
Ko‘proq avf etish talablariga bozordagi norozilik javob bermoqda
2023-yil 15-dekabr kuni o‘tkazilgan matbuot anjumanida bir jurnalist Trampdan Rodriges ishi haqida so‘radi. U Rodrigesga oid ish «Bayden» ma’muriyati davrida boshlanganini, lekin sud jarayoni Tramp boshchiligidagi Adliya vazirligida davom etganini aytib o‘tdi. Donald Tramp shunday javob berdi: «Men bu ish haqida eshitganman. Bu masalani ko‘rib chiqaman». Matbuot vakili kripto hamjamiyatida afv etishni qo‘llab-quvvatlash keng tarqalganini eslatgach, Tramp bu masalani albatta tahlil qilishini bildirdi.
37 yoshli Keonne Rodriges hamda uning 67 yoshli hamkor-tashkilotchisi Uilyam Lonergan Xill kriptovalyuta aralashtirish xizmatini boshqarganlikda ayblangan. Prokurorlarning ta’kidlashicha, ular shu yo‘l bilan jinoyatlar natijasida olingan 237 million dollardan ortiq mablag‘larni legallashtirishga yordam bergan. Rodriges besh yilga, Xill esa to‘rt yilga ozodlikdan mahrum qilindi. Ularning har ikkisi 250 ming dollar miqdorida jarima to‘lashi ham buyurildi.
Ushbu e’lon jamiyatda turli reaksiyalarni keltirib chiqardi. Ba’zi tarafdorlar bu qaror kripto olamiga ijobiy siyosatlarni joriy etish uchun turtki bo‘lishidan umid qilishdi. «X» ijtimoiy tarmog‘i foydalanuvchilaridan biri afv kengaytirilishi va buzilgan «Terra/Luna» ekotizimi asoschisi Do Kvon ham bu imkoniyatdan foydalanishi kerakligini ta’kidladi.
Biroq, tanqidchilar Tramp prezidentligi davridagi umumiy bozor natijalariga e’tibor qaratishdi. U prezidentlik lavozimini egallaganidan beri yirik kriptovalyutalar narxi keskin pasaygan: ayrim tokenlar o‘z qiymatining 70 foizidan ko‘prog‘ini yo‘qotgan.
Ayblov tomonining “oddiy dasturchi” narrativiga qarshi ko‘rsatgan dalillari
Adliya vazirligi sudda Rodriges va Hill faqat maxfiylik vositalarini ishlab chiqqan dasturchilar emasligiga oid dalillarni taqdim etdi. 2023-yil 19-noyabrda chiqarilgan hukm haqidagi xabarga ko‘ra, prokurorlar asoschilar xizmatlaridan foydalangan jinoyatchilarga faol rag‘bat berganini ko‘rsatdi.
Xill, xususan, «Dread» deb atalgan darknet forumi orqali «kir Bitkoinni tozalashda xavfsiz usul» izlagan foydalanuvchiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri javob bergan va o‘z xizmatlaridagi «Whirlpool» dasturini eng yaxshisi sifatida tavsiya qilgan. Rodriges esa 2020-yilda «X» ijtimoiy tarmog‘idagi xakerlarga o‘zlari o‘g‘irlagan mablag‘ni aralashtirish xizmatlari orqali o‘tkazishni maslahatladi, hatto ular raqib xizmatni tanlaganda afsus bildirgan edi.
Jinoyat ishidagi eng jiddiy dalillardan biri — Rodriges o‘zi yozgan WhatsApp xabarlarida aralashtirish xizmatini «Bitkoinda pul yuvish» deb ta’riflagani bo‘ldi. Shu bilan birga, kompaniya reklama materiallarida mijoz sifatida jinoyat yo‘li bilan topilgan pullarni harakatlantiradigan «Qora/Qoramtir bozor ishtirokchilari» ni asosiy auditoriya sifatida ko‘rsatgan.
Prokurorlarning ta’kidlashicha, «Samourai» orqali aylantirilgan jinoyat pullari giyohvand moddalar savdosi, darknet bozorlaridagi operatsiyalar, kiberhujumlar, firibgarliklar, sanksiya joriy etilgan hududlarda sodir bo‘lgan jinoyatlar, qotillik buyurtmalari va bolalar pornografiyasi bilan bog‘liq veb-saytdan kelib chiqqan pul mablag‘lari bo‘lgan.
Kengroq oqibatlar
Ushbu ish markazlashmagan platformalarda foydalanuvchi harakatlari uchun dasturchilarning javobgarligi haqidagi bahslarni yana jonlantirdi. Maxfiylik himoyachilari bunday ayblovlar ochiq kodli dasturiy ta’minot ishlab chiqishiga tahdid solishini ta’kidlamoqda. Huquq-tartibot organlari esa jinoyat uchun faol targ‘ibot qilish qonuniy chiziqdan oshib ketishini bildirmoqda.
Onlayn muhokamalar, xususan, o‘xshash ayblovlar bilan avgust oyida sudlangan «Tornado Cash» ishlab chiquvchisi Roman Shtormga ham afv berilishi mumkinmi degan savollarni o‘rtaga chiqardi. Shtorm litsenziyasiz pul o‘tkazuvchi xizmatga sheriklikda aybdor deb topildi. Sud esa uni pul yuvish va sanksiyalarni buzish kabi yanada og‘ir ayblar bo‘yicha bir to‘xtamga kelolmadi.
Kongress hamon kriptovalyutani tartibga solish borasida bahs yuritmoqda. Qonunchilar maxfiylikni oshiradigan texnologiyalarning huquqiy maqomini aniq belgilash uchun bir necha loyiha taklif qilmoqda. Hozircha, ulardan hech biri qonunga aylangani yo‘q.
Tramp bunga qadar ham bir nechta kripto sohasidagi mashhur shaxslarni afv etgan: «Binance» birjasi (kriptovalyuta savdo maydonchasi) sobiq rahbari Changpeng Chjao hamda «Silk Road» (internet bozor platformasi) asoschisi Ross Ulbricht kabi shaxslar bunga misol. Bu esa kelajakda ham kripto sohasida yangi afv qarorlari chiqarilishi mumkinligi haqidagi taxminlarni kuchaytiradi.
