Bozor kapitallashuvi bo‘yicha to‘rtinchi yirik kriptovalyuta — XRP. Bugungi bozorda uning asl qo‘llanilishi haqida soha mutaxassislari savol qo‘yayotgani bois u bahs markazida turibdi.
Ushbu munozara kriptosohadagi muhim savolni ko‘taradi: «Ripple» (kompaniya)dan alohida holda, investorlarning XRPga uzluksiz e’tibori nimaga tayanadi?
XRP amaliy ahamiyatini yo‘qotdimi? Kripto tahlilchilar nima deyishmoqda?
XRP kriptosohada eng notinch yo‘lni bosib o‘tganlardan biri. U qat’iy tartibga soluvchi tekshiruvlarga duch keldi va oxir-oqibat katta huquqiy to‘siqlarni yengib o‘tdi. Uning tarafdorlari uzoq yillardan beri XRPni global moliya tizimini o‘zgartirishga qodir loyiha sifatida ulug‘lab kelishadi.
Biroq 2025-yilda, «Ripple» (kompaniya) biznesi kengayib borar ekan, ko‘pchilik XRPning vazifasi va amaliy foydasi qisqarayotganini aytmoqda. Yaqinda «X» ijtimoiy tarmog‘ida (ilgari «Twitter» ijtimoiy tarmog‘i) joylangan postda «The Wolf Of All Streets Podcast» (podkast) boshlovchisi Skott Melker savol berdi:
«Hech kimni kamsitmasdan, haqiqiy javob izlab so‘rayman. XRP uchun hozirgi taklif (pitch) nima? Tokenning o‘zi haqida, «Ripple» (kompaniya) haqida emas».
U yirik moliyaviy o‘yinchilar boshqa tarmoqlarni tanlayotganini eslatdi: «Western Union» (pul o‘tkazmalari kompaniyasi) barqaror token tashabbusi uchun «Solana» (blokcheyn tarmog‘i)ni tanladi, «SWIFT» (xalqaro moliyaviy xabar almashish tarmog‘i) esa «Linea» (blokcheyn tarmog‘i) bilan ishladi. Unga ko‘ra, bu qarorlar XRPning global to‘lovlar uchun oraliq valyuta bo‘lishi haqidagi uzoq yillardagi narrativini shubha ostiga qo‘ydi.
«Barqaror tokenlar to‘lovlarda yaqqol yetakchiga aylandi, shuning uchun ularning barqaror tokeni muomalada bo‘lishini tushunaman. Ammo XRPning amaliy foydasi nimada?» — deb so‘radi Melker.
Post hamjamiyatni ikki qarashga ajratdi. Tanqidchilar XRPning foydasi ko‘rinishdagina, uning asosiy vazifasi esa «Ripple» (kompaniya) uchun kapital yig‘ish, deb hisoblashdi.
DBCrypto taxallusli tahlilchiga ko‘ra, banklar XRPga deyarli qiziqish bildirmagan. U faqat biznes xarajatlarini va dasturiy ta’minot ishlab chiqishni moliyalash uchun xizmat qiladi.
«XRPning yagona foydasi — uni sotib, biznes xarajatlarini va token bilan bog‘liq bo‘lmagan dasturlarini moliyalash. Banklar unga qiziqish yo‘qligini allaqachon aytishgan. Yana bir narsa: «Western Union» (pul o‘tkazmalari kompaniyasi) 50 million dollarlik rag‘bat paketi ortidan «Solana» (blokcheyn tarmog‘i)ni tanladi. 50 million dollarga o‘nlab tarmoqlar qisqa muddatli hamkorlikni qo‘lga kiritishi aniq», — deb yozdi tahlilchi.
Boshqalar esa XRPni real hayotda mazmunli qo‘llaniladigan kriptovalyutadan ko‘ra, yaratuvchilari uchun foyda vositasi sifatida ta’rifladilar. «BeInCrypto» (axborot nashri) xabariga ko‘ra, 2018-yildan beri «Ripple» (kompaniya) hammuassisi Kris Larsen XRP savdolaridan 764 million dollardan ortiq daromad olgan. Ko‘pincha bu savdolar mahalliy maksimal narxlar atrofida amalga oshirilgan. Bu ham xavotirlarni kuchaytirgan.
Yana, advokat Jo Karlasare XRPni memkoinlarga qiyosladi. Uning fikricha, XRPning qiymati amaliy foydadan ko‘ra kuchli hamjamiyatiga tayanadi.
«Odamlar XRPni mem bo‘lgani uchun sotib oladi. Xuddi ADA kabi. Xuddi Doge kabi. Xuddi Donald Tramp tokeni kabi. Masala hech qachon foydada bo‘lmagan. Masala — bugungacha eng kuchlilardan biri bo‘lib qolayotgan XRP hamjamiyati», — deb yozdi Karlasare.
Mutaxassislar XRP kriptovalyutasining haqiqiy hayotdagi foydasini himoya qilmoqda
Bunga qarshi ravishda, bozordagi boshqa ishtirokchilar XRPning amaliy qo‘llanishini himoya qildi. «Onami Press» (axborot nashri) va «XAO DAO» (markazlashmagan avtonom tashkilot) hammuassisi Santyago Veles XRPning dastlabki texnik maqsadini tushuntirdi.
«XRPL asosiy qatlami (Layer 1)dagi XRPning mahalliy aktivi maqsadlaridan biri — spamdan himoya uchun qiymatga ega bo‘lish. Bu “gaz” to‘lovi emas, biroq DDoS — taqsimlangan xizmatni rad etish hujumlarini kamaytirishga xizmat qilishi mumkin», — dedi tadbirkor.
Veles shuningdek, XRP markaziy emitentsiz, qarshi tomon xavfisiz oraliq valyuta sifatida yaratilganini ta’kidladi. Shu bois u blokcheyn kitobi (kitob) ishida zarur bo‘g‘in hisoblanadi. Bu yondashuvga ega kam sonli 1-qavat (Layer 1) aktivlardan biri bo‘lib, «Stellar» (blokcheyn tarmog‘i, XLM) ham shular jumlasidan.
Yana bir tahlilchi ham shunday fikrda. Unga ko‘ra, XRP hanuz to‘lovlar uchun maxsus yaratilgan neytral aktiv bo‘lib qolmoqda. Tahlilchi «Ripple» (kompaniya) XRP Ledjeridan xalqaro chegaralar bo‘ylab B2B — biznesdan biznesga va B2C — biznesdan iste’molchiga tranzaksiyalarni nishonga olish uchun foydalanishini aytdi; faqat pul o‘tkazmalari emas. U, shuningdek, institutsional DeFi — markazlashmagan moliya yo‘nalishi XRPning taklifi va talabiga ta’sir ko‘rsatishi mumkinligini qayd etdi. Faoliyat nafaqat yangiliklar, balki mas’uliyat bilan belgilanadi; kriptosohada vaqt — bu nafaqat pul, balki ishonch. Bozor barqarorligi, investitsiyalar barqarorligi, kelajak barqarorligi.
«XRP — XRP Ledjeridagi yagona neytral aktiv bo‘lib, u hech qachon qarshi tomon xavfiga ega bo‘lmaydi. Buni XRPLning qo‘llanish sohasi — foydalanuvchidan foydalanuvchiga (P2P) to‘lovlar bilan uyg‘unlashtirsak, XRP ushbu blokcheynda turli valyutalar (aktivlar) o‘rtasidagi to‘lovlar uchun ataylab yaratilgan eng foydali va eng noyob aktivga aylanadi», — deb ta’kidladi Krippenreiter taxallusi bilan tanilgan tahlilchi.
Avvalroq «Teucrium» (moliyaviy kompaniya) bosh ijrochi direktori Sal Gilbertie, kompaniyasi 2x yelka qo‘llangan XRP ETF (birjada savdo qilinadigan fond)ni ishga tushirgan, ushbu yondashuvni yana bir bor qo‘llab-quvvatlagan va XRPning amaliy foydasi rad etib bo‘lmasligini aytgan.
«Bu eng ko‘p amaliy qo‘llanishga ega bo‘ladigan token. XRP’ning real qo‘llanilishi bor. Bunda shubha yo‘q», — Gilberti izoh qoldirdi.
Shu orada, bozor kuzatuvchisi qayd etdiki, «Ripple» kompaniyasi uch marta shuni takroran ta’kidladi: XRP ularning faoliyatining markazida qolmoqda. Bu tafovut shuni ko‘rsatadiki, 2025-yilda ham XRP kriptosohadagi eng bahsli aktivlardan biri bo‘lib qolmoqda — bir tomonda uning ahamiyati so‘nayotgani haqidagi da’volar, ikkinchi tomonda esa dizayni real hayotda ham foyda beradi, deb himoya qilayotganlar turibdi. Fikrlar bo‘linadi, hissiyotlar bo‘linadi, bahslar davom etadi.
