Yaponiya davlat obligatsiyalari daromadlari rekord darajaga ko’tarildi. Bu o’zgarish hukumatning 110 milliard dollarlik qo’llab-quvvatlash paketini e’lon qilganidan keyin ro’y berdi. Bu anʼanaviy iqtisodiy kutishlarni sinab ko’rishga qaratilgan sa’y-harakatlardir.
Bu kutilmagan o’zgarish jahon moliyasida o’zgarishni bildiradi, taxminan 20 trillion dollarlik kredit savdosiga bosim o‘tkazmoqda. Bu holat, shuningdek, «Bitkoin» va boshqa kriptovalyutalar uchun jiddiy ta’sir ko’rsatishi mumkin.
Yaponiyaning tarixiy daromad ko’tarilishi bozor mantiqini o’zgartiradi
Yaponiya obligatsiya bozori bu hafta investorlarni hayratda qoldirdi. «Kobeissi Makuloti» xabar berishicha, 40-yillik obligatsiyalarda daromad 2007-yildan beri eng yuqori nuqtasi bo‘lgan 3.697% ga ko‘tarildi.
20-yillik obligatsiya daromadi 2.80% ga yetgan bo‘lsa, 30-yillik obligatsiya 3.334% ga ko‘targan. Nihoyat, 10-yillik obligatsiya daromadi so’nggi 12 oyda 70 baza punktiga o‘sgan.
Daromadlarning o’sishi hukumatning 17 trillion yendan oshiq qo’llab-quvvatlash paketi e’lonidan keyin ro’y berdi, bu taxminan 110 milliard dollarga teng. Bu g‘oya inflyatsion bosimlarni qaytarishga va iqtisodiy o‘sishni jonlantirishga qaratilgan.
Lekin nega bu xavotirli? Shanaka Anslem Perera shuni ta’kidladiki,
“Iqtisodiyot kitoblarida qo’llab-quvvatlash e’loni o‘sish va’da qiluvchi obligatsiya daromadlarini tushiradi deyilgan. Yaponiya bozori teskarisini qildi. Daromadlar bir sessiyada 6.5 baza punktiga ko’tarildi.”
Perera bu harakatni Yaponiya davlat qarz barqarorligiga bo’lgan ishonchsizlik sifatida tavsiflagan. Mamlakatning qarz miqdori YAIMning taxminan 250% ni tashkil etadi, foiz to’lovlari esa allaqachon yillik soliq tushumlarining taxminan 23% ga teng.
Analitik har 100 baza punktlik daromadlar o’sishi hukumatning yillik moliyaviy yuklamasini 2.8 trillion yendan ortiq oshiradi deb hisoblamoqda.
“Matematika 4% dan yuqori ishlamaydi. Bozor bu chegaraning yaqinlashayotganini baholadi,” u qo’shib qo‘ydi.
Bu holatlarning ta’siri Yaponiyadan tashqarida ham aks ettiradi. Uzun muddatli daromadlarning oshishi uzoq vaqtdan beri davom etayotgan yen kredit savdolarini qaramog‘iga qo‘yadi, bu erda jahon investorlar yengil foizli yenda qarz olishadi va kapitalni xorijdagi yuqori daromadli bozorlarga yo’naltiradilar.
“Insoniy tarixdagi eng katta arbitrage savdosi…. Yapon rates o’zgarishsiz qolsa deb qurilgan. Bu taxmin kecha o’ldi,” dedi Perera.
Analitik bildirib, obligatsiya daromadlari oshganda, yen savdosi ishdan chiqa boshlaydi. Daromadlar o’sishi yenada qarz olishni qimmatlashtiradi, valyuta esa Yaponiya bozoriga kapital oqimi bilan kuchayadi.
Bu shuni anglatadiki, yenda qarz olganlar to’satdan yuqori to’lov bilan duch keladi. Shuningdek, «Wellington Menegment» yaqinda yongan yenning 4-8% ga ko‘tarilishini kutayotgani aytilgan.
Bu holat ko’plab qarz asosida orbitalar qilishni afzal ko’radigan sarmoyalarni foydasiz qiladi. Pozitsiyalar ochishga majbur bo’lindi, marja ko’rsatkichlari taminlandi, va taxminan 20 trillion dollar yendagi mablag’lar qarama-qarshi oqimga kirishi mumkin.
“Mutlaq natijalar yapon savdo sotuvi va S&P 500 tushishlari o’rtasida 0.55 nisbat borligini ko’rsatadi. 30 kun ichida rivojlanayotgan davlat valyutalari 1-3% ga tushadi. Yapon talabining kamayishi sababli AQSh Moliya vazirligi daromadlari 15-40 baza punktiga ko’tariladi. Sizning 401k yenda qarz bilan tashkillashtirilgan pozitsiyalarga ega. Texnologiya zaxiralaringiz arzon qarz hisoblanayotgan baholashlarda savdo qiladi. Chiqib ketgan xorijiy kapitalga suyanadigan rivojlanayotgan bozor obligatsiyalaringiz,” Perera ta’kidladi.
U shuningdek, 40-yillik obligatsiyalar auktsioni 20-noyabrga belgilanganligini bildirdi. Agar ishtirok etish va taklif qilish nisbati zaif bo’lsa, uzoq muddatli Yaponiya qarziga talab yetarli emasligini bildirishi mumkin va bu bozor o’zgaruvchanligini kuchaytirishi mumkin. Pereraning so’zlariga ko’ra,
“Agar ishtirok-nisbati 2.5 martadan kam bo‘lsa, bu talab yetarli emasligini tasdiqlaydi. Omborlarning muvaffaqiyatsizliklari o’lim spiralini keltirib chiqaradi. Qimmatli qog‘ozlarning kam talabi yuqori daromadlarni majburlaydi. Yuqori daromadlar yanada achchiqlanishni tezlashtiradi. Ko’proq sotish. Zaif talab.”
Bitkoin va tavakkal investitsiyalar tahlikada
Boshqa bir analitik yana shuni qayd etadiki, bu apsolutshni tanazzuli global bozordagi bir necha qismlarga, shu jumladan kriptovalyuta sektoriga kirib borishi mumkin. Yaponiya obligatsiyalaridagi daromadlar oshib borar ekan, ular xorijdagi aktivlar bilan solishtirganda ko’proq jalb qiladi.
Shu sababli, investorlar chet eldagi pozitsiyalarini qisqartirib, poytaxtlarini Yaponiyaga qaytarishni boshlashi mumkin, bu esa jahon miqyosidagi xavfli bozorlardan yordamni olib tashlaydi. Agar bu holat davom etsa, bu xalqaro aktivlarning keng miqyosda sotilishiga, ayniqsa AQSh Moliya vazirligining pog’onalari va aktsiyaviy ETFlar engil bir muhim xatoga tushishiga olib kelishi mumkin.
“Bu holat «Bitkoin»ga qanday ta’sir qilishi mumkin? Likvidlik kamayganda, barcha xavf aktivlar zarar ko’radi. Oltin, texnologiya aktsiyalari va, albatta, kripto birinchi bo‘lib reaksiyaga kiradi. Chunki sarmoyadorlar xavfsiz pozitsiyalarni tanlay boshlaydi, xavfni emas. Shu bilan birga, dollar kuchayadi, bu esa barcha nisbiy holatlarga bosim qiladi. «Bitkoin» ham 2015, 2018 va 2022 yillarida tushib ketdi. Sabr-toqatdagi likvidlik, lekin, nisbatan zaif emas,” postda o‘rganildi.
Bu o’zgarish «Bitkoin» ayni paytda yonayotgan institutsional talabdan va zaif ETF ravon o’zgarishlardan ko’proq bosim ko’rib turgan paytda sodir bo’lmoqda. Agar kapitalni qaytarish tezlashsa, «Bitkoin» yana bir tushish bosqichiga duch kelishi mumkin. Bunday holda, bu tormozlanish ko’pgina investorlardan kutilganidan ancha qattiqroq bo’lishi mumkin.
