Yaponiya hukumati juma kuni 21,3 trillion yen (135,5 milliard dollar) hajmdagi rag’batlantirish paketini tasdiqladi, bu COVID-19 pandemiyasidan buyon mamlakatning eng katta iqtisodiy aralashuvi hisoblanadi.
Bu yangilik darhol yapon yenini AQSh dollariga nisbatan yanvar 2025 yildan beri eng past darajaga tushirdi va mamlakatning 40 yillik obligatsiyalar rentabelligini rekord darajadagi 3,697 foizga yetkazdi.
Iqtisodiy rag’batlantirish tafsilotlari va iqtisodiy kontekst
Ushbu paket uchta asosiy maqsad atrofida qurilgan: narxlarning o’sishini kamaytirish, kuchli iqtisodiy o’sishni ta’minlash va mudofaa hamda diplomatiyani kuchaytirish. «NHK» xabariga ko’ra, paket mahalliy hukumatlar uchun grantlar va energiya subsidiyalarini o’z ichiga oladi, bu oila uchun uch oy davomida taxminan 7,000 yen foyda keltirishi kutilmoqda.
Xarajatlarning bir qismi 2027 yilgacha YAIMning 2 foiziga yetkazilishi kutilayotgan mudofaa xarajatlariga ham tegishli. Qoʻshimcha budjet yil oxirigacha tasdiqlanishi kerak, garchi hukmron koalitsiya Quyi palataning 465 oʻrnidan atigi 231 oʻrnini egallagan boʻlsa ham.
Oxirgi vaqtlarda Yaponiya iqtisodiyoti pasayish holatida. 2025 yilning uchinchi choragida mamlakat YAIM chorakdan chorakka 0,4 foizga tushib, yillik 1,8 foiz qisqarishni tashkil etdi—bu oxirgi 18 oydagi birinchi pasayish. Inflatsiya ketma-ket 43 oy davomida Yaponiya Markaziy bankining 2 foizlik maqsadidan yuqori bo’lib, 2025 yil oktabrda 3 foizni tashkil etdi. Hukumat ushbu rag’batlantirish real YAIMni 24 trillion yen miqdorida oshirishini va jami iqtisodiy taʼsirining qariyb 265 milliard dollar miqdorida bo'lishini kutmoqda.
O’sishni rag’batlantirish tashabbuslariga qaramay, ba’zi bozor kuzatuvchilari skeptik. «Nikkei» xabar berishicha, favqulodda holatlardan tashqari fiskal stimullardan foydalanish davomiyligiga nisbatan ehtiyotkorlik mavjud. Yaponiya hukumat obigatsiyalarining besh yillik kredit defolt svoplari narxi 20-noyabr kuni 21.73 bandga ko‘tarilib, olti oydagi eng yuqori darajaga yetdi—bu investorlarning defolt xavfi haqida xavotirlari bilan bog‘liq.
Valyuta zaifligi va obligatsiya bozoridagi tartibsizlik
E’longa ko’ra yapon yenining keskin pasayishi valyuta barqarorligi va davlatning aralashuv ehtimoli borasida yangi xavotirlarni keltirib chiqardi. Ilgari berilgan yordamga qaramay, katta fiskal qo’llab-quvvatlash va tarkibida barqaror inflyatsiya mavjudligi kapital chiqimlarini kuchaytirishi mumkin. Oktyabr oyida eksport yildan-yilga 3,6 foizga oshganiga qaramay, ushbu kichik o‘sish kengroq xavotirlarni bartaraf etmagan.
Hozirgi bozorlar payshanba kuni tarixiy 3,774% ga yetgan 40 yillik obligatsiyalar rentabelligini kuzatmoqda. Bunday choralar odatda likvidlikni qo’shish orqali uzoq muddatli stavkalarni pasaytiradi, ammo so’nggi o’sish kelajakdagi inflyatsiya va fiskal sog’liq haqida xavotirlarni bildiradi. Har bir 100 bandlik rentabellikning oshishi hukumatning yillik moliyalashtirish xarajatlarini taxminan 2,8 trillion yen ga oshiradi, bu esa barqaror bo‘lmagan qarz xizmatidan qo‘rqishlarni kuchaytiradi.
Ushbu rentabellikning o’sishi 20 trillion dollarli yen-kerri savdosiga bosim o’tkazmoqda, bunda investorlar yenni arzon narxda qarz olish orqali chet elda investitsiya qilishadi. Yuqori rentabellik va yenning qadri oshishi tezda birikmalarni yechib yuborishi mumkin, bu esa dunyo miqyosida aktivlar savdosini majburlaydi. Tarixiy ma’lumotlar yen-kerri savdosi yechilishi va S&P 500 pasayishlari o’rtasida 0,55 korrelyatsiyani ko’rsatadi.
Bitkoin va xavfli aktivlar uchun oqibatlar
Rag’batlantirish paketi Bitkoin va boshqa xavfli aktivlar bo’yicha aralash signallarni jo’natadi. Ko‘proq likvidlik odatda mahalliy valyutalar qadrsizlanadigan paytda alternativlar uchun talabni qo‘llab-quvvatlaydi. Zaif yen odatda yapon investorlarini Bitkoin kabi alternativ aktivlarga jalb qiladi. Yaponiya Markaziy banki asosiy stavkasini 0,5 foizda ushlab turdi, ammo agar inflyatsiya davom etsa, ko’tarilish mumkin.
Analitiklar buni 2026 yilga kirib borar ekan eng kuchli makrofonashlaridan biri deb atashmoqda. Yaponiya harakati, AQSh Federal Reserve tomonidan mumkin bo’lgan yengillik, AQSh G‘aznachiligining kassa yig‘imlari va Xitoy tomonidan haftalik likvidlik in’ektsiyalari xavfli aktivlar qiymatini oshirishida yordam beradigan sharoit yaratadi.
Baribir, yuqori obligatsiya rentabelligi xavf tug’diradi. Agar bu yen-kerri savdotining yechilishiga olib kelsa, natijadagi chiqimlar moliyaviy muassasalarni, jumladan Bitkoin sarmoyalarini sotishga majbur qilishi mumkin. Kripto bozorlar, kecha-kunduz savdo qilib, ko’pincha keng ko’lamli bozorlardagi harakatlarni qayta aks ettiradi—keskin tushishlarga sezgir bo’lib koladi.
